GENERAL NOTES PERTAINING TO DESCRIPTIVE INFORMATION
1
2
Text of Note
افتتاح کلام بنام حکیم علام بنا بر حکمت شامل و قدرت کامل در بدو فطرت ید قدرتش قرعه قبول بنام آدم مکرم... انداخته بمقتضای انی جاعل فی الارض خلیفه او را بصفت نبوت و سمت رسالت برگزیده نمود... اما بعد بدان ارشدک الله که علم حکمت بر چهار قسمست ریاضی چهار است... و فروع ریاضی بسیار است از آنجمله نجوم و رمل...
Text of Note
... تمام شد رکن مغرب الرمل از کتاب جهان الرمل و اکنون در جنوب الرمل شروع خواهد شد.
NOTES PERTAINING TO TITLE AND STATEMENT OF RESPONSIBILITY
Text of Note
جهان رمل یا جهات الرمل درباره مولف این کتاب تردید هست که از عبدالله بن مسعود بلیانی ( -۶۸۸ق.) است یا یکی دیگر از خاندان بلیانی. در نسخه ما مولف یک جا خود را عبدالله بلیانی خوانده و در یک جا محمد بن جلال بن عبدالله بلیانی بغدادی در هدیه العارفین، در ترجمه عبدالله بن مسعود بلیانی، کتاب مفتاح الکنوز و ریاض الطالبین را از مولفات او شمرده و در نسبت جهان رمل بدو تردید کرده. بروکلمان کتاب جهان الرمل را نیز در شمار مولفات همین بلیانی آورده. اهلورث چند رساله از عبدالله بلیانی نقل کرده که در همه در عرفان و تصوف و بتازی است، بنامهای: رساله وحده مطلقه یا رساله بلبیانه در وحده مطلقه، رساله در پاسخ بعض اخوان و نیز نامهای به بعضی از برادران و بروکلمان نیز در ذیل عنوان عبدالله بن مسعود بلیانی از رساله وحده مطلقه یاد و به فهرست برلین ارجاع کرده است. به طور خلاصه نسبت رساله جهان رمل به اوحدالدین عبدالله بلیانی عارف معروف جای بسی تردید است خاصه آنکه در دیباچه بسیاری از نسخههای این کتاب از شاه طهماسب (و در برخی از نسخ از سلطان محمد؟) یاد شده مولف این کتاب خود در مقدمه همین کتاب و کتاب مفتاح الکنوز (که مقدمهاش مسلما از همین مولف است) تصریح کرده که آن را در تاریخ ۹۶۳ق. تالیف کرده. نویسنده این کتاب در مقدمه جهان رمل نام خود را اوحدالدین عبدالله حسینی مشهور به عبدالله بلیانی (در نسخه مابلبانی) و در مقدمه مفتاح الکنوز محمد بن جلال بن عبدالله حسینی بلیانی معروف به شاه ملا منجم معرفی کرده. در این نکته تردید نیست که مقدمه مفتاح الکنوز (که در همین دفتر است و پس از جهان رمل معرفی میشود) نیز از نویسنده همین کتاب جهان رمل است (زیرا در هر دو جا از جد خود مولف ریاض الطالبین یاد کرده است) و این خود موجب ابهام بیشتر در باب مولف این کتاب است. و اساسا این نگارنده تاکنون کسی را از خاندان بلیانی عارف مشهور بدین نام محمد بن جلال نشناختهام.
Text of Note
مولف از کتابهای فراوان و از عده کثیری از مولفان کتب رمل یاد کرده مانند شمسالدین محمد ماکوئی و شمسالدین محمد جعفری و غیره و در پایان و اثناء برخی از جهتها یا افقها نام خود را تکرار کرده و گاه خود را بدین گونه معرفی کرده، عبدالله المعروف به شاه ملا منجم و تاریخ فراغت از برخی از بخشهای کتاب ۹۸۴ است. چنین پیداست که در ۹۶۴ آغاز کرده و در مدت درازی به پایان رسانده. در دیباچه، علوم حکمت را تقسیم و علم رمل را (همانگونه شیخ الرئیس کرده) از فروع علم ریاضی به شمار آورده است.
NOTES PERTAINING TO PHYSICAL DESCRIPTION
نوع خط:
رنگ مرکب:
نوع کاغذ:
تزئینات جلد:
Text of Note
نسخ تحریری.
Text of Note
عناوین به سرخی و جداول و اشکال با مرکب سیاه و سرخ و گاهی سبز و سیاه رسم شده.
Text of Note
اصفهانی سفید آهار مهرهدار پوک.
Text of Note
تیماج خرمائی داغ کرده فرسوده بدون مقوا که عطف آن با تیماجی از همان رنگ سجاف شده.
NOTE RELATING TO THE COPY IN HAND
1
Text of Note
در آغاز و وسط و آخر دفتر (و از ص ۲۲۹-۲۴۵) یادداشتهای متفرق در موضوع رمل نوشته شده.
EXTERNAL INDEXES/ABSTRACTS/REFERENCES NOTE
Name of source
ماخذ فهرست: مجلد پنجم، صفحه ۳۷۸۲-۳۷۸۴.
Name of source
نک: دانشگاه، ۴/ ۹۶۸؛ بروکلمان ذیل ۱/ ۲۷۹۸: ۲۸۶؛ فهرست کتابخانه دولتی برلین ش ۳۲۵۰، ۳۲۹۶ و ۳۴۸۹؛ معجم المولفین ۶/ ۱۵۰؛ تعلیقات شد الازار از مرحوم محمد قزوینی ۴۸۴؛ فارسنامه ناصری، ۲۴۹؛ ذریعه، ۵/ ۲۹۵.
SUMMARY OR ABSTRACT
Text of Note
کتاب جهان رمل دارای یک مقدمه و شش جهت و یک خاتمه است.
Text of Note
جهت اول: فوق الرمل.
Text of Note
جهت دوم: مشرق الرمل – دارای پنج افق.
Text of Note
جهت سوم: شمال الرمل – دارای هفت افق.
Text of Note
جهت چهارم: مغرب الرمل – دارای پنج افق.
Text of Note
جهت پنجم: جنوب الرمل – دارای پنج افق.
Text of Note
جهت ششم: تحت الرمل و دارای هفت اقلیم است (نسخه ما فاقد جهت پنجم و ششم است).