نقد وبررسی شخصیت و جایگاه زن در منظومه های غنایی، تعلیمی و عرفانی
۱۳۷۹
ح، ۵۵۶ ص
1
غیرمرجع
کتابنامه
دانشگاه تربیت مدرس، دانشکده علوم انسانی
زبان و ادبیات فارسی
1388/02/01
دکتری
ر این رساله موضوع زن و بررسی شخصیت و جایگاه او در ابعاد مختلف بخصوص در حیطه منظومه های غنایی تعلیمی و عرفانی مد نظر قرار گرفته است . زیرا در این نوع خاص از انواع ادبی عموما برخوردهای فکری و عاطفی انسانها و نیز عملکردها و رفتارهایشان در تعامل با یکدیگر و حوادث مختلف در گستره وسیعی به تصویر کشیده می شود و لذا خصوصیات ظاهری و ویژگی های اخلاقی زنان در خلال واکنشها و رفتارهایشان در مقابل دیگران و حوادث و نیز واکنشها و رفتارهای دیگران در مقابل آنان از جنبه های مختلف بیشتر و بهتر نمایان می شود . بدین لحاظ در مباحث مقدماتی موضوعاتی چون جایگاه و موقعیت زن در پیشینه تاریخ زن در آیین زرتشت و کتاب اوستا زن در اساطیر ایرانی ، زن در حماسه ، زن در اسلام ، و زن در عرفان را مد نظر قرار داده ایم و در متن اصلی رسانه به برسی شخصیت و جایگاه زن در منظوه های ورقه و گلشاه ، خسرو و شیرین ، لیلی و مجنون ، بوستان سعدی ، حدیقه الحقیقه ، الهی نامه ، مصیبت نامه ، اسرار نامه ، و منطق الطیر پرداخته ایم . براساس نتایج بدست آمده از این تحقیق می توان گفت : در حیطه منظومه های غنایی مورد نظر خسرو وشیرین نظامی از بهترین و مطلوبترین موقعیت برای رشد و پرورش شخصیت زنان در تمامی ابعاد و زمینه ها برخوردار است . فضای آزاد فرهنگی و اجتماعی حاکم بر خسرو وشیرین زمینه های لازم برای رشد شخصیت زنان را در تمامی ابعاد فراهم می سازد . و از آنان انسانهایی آزاده بزرگ منش و توانا می سازد که می توانند آزادانه پای در میدان سرنوشت خویش بگذارند . وبرای ساختن زندگی آینده خود فعالانه وارد عمل شوند . در مقبل نقطه مقابل خسرو وشیرین لیلی و مجنون وورقه و گلشاه قرار دارد که مردم سالاری و تعصبهای فرهنگی - اجتماعی حاکم بر آن سرنوشت همه زنان و دختران داستان را تحت الشعاع قرار می دهد . و آنان را به پذیرش سکوت ، تسلیم ، ترس ، وآزرم ، دودلی و تردید ، راز داری مفرط و سرانجام ناکامی و مرگ ناگزیر می سازد . در حیطه منظوه های تعلیمی و عرفانی یقینا زنان منظومه های عرفانی عطار از برترین موقعیت برخوردارند . زیرا آنان نه تنها از آزادی و شان والای انسانی خود محروم نمی شوند بلکه در فضای آزادی فرهنگی - اجتماعی زمینه مناسب رشد شخصیت در اختیارشان قرار می گیرد و آنان را در بسیاری از موارد نشان می دهند که در صورت برخورداری از زمینه ها و شرایط مناسب می توانند از مردان راه حق هم گوی سبقت بربایند . و در طی طریق کمال بر آنان نیز پیشی بگیرند . در مرتبه بعد از آثار عرفانی عطار زنان بوستان سعدی هستند که وجودشان تنها تحت قیومیت و حاکمیت بلا منازع مردان به رسمیت شناخته می شود و تفکر مردم سالاری مطلق سرنوشتشان را در تمامی زمینه ها تحت تاثیر قرار می دهد . و در نازلترین و پایین ترین مراتب زنان در حدیقه سنایی قرار می گیرند که در اکثر قریب به اتفاق موارد رکیک ترین دشنامها و اهانتها در مورد شان به کار گرفته می شود و شان انسانیشان به وقیحانه ترین وجهی شکسته می گردد .