ژئوشیمی و پتروژنز سنگهای متاولکانیکی شمال ماکو، شمال غرب ایران
نام نخستين پديدآور
فرزانه ولینسب زرنق
وضعیت نشر و پخش و غیره
نام ناشر، پخش کننده و غيره
علوم طبیعی
تاریخ نشرو بخش و غیره
۱۴۰۰
مشخصات ظاهری
نام خاص و کميت اثر
۲۲۱ص.
مواد همراه اثر
سی دی
یادداشتهای مربوط به پایان نامه ها
جزئيات پايان نامه و نوع درجه آن
دکتری
نظم درجات
زمین شناسی گرایش پترولوژی
زمان اعطا مدرک
۱۴۰۰/۰۲/۲۹
یادداشتهای مربوط به خلاصه یا چکیده
متن يادداشت
منطقه مورد مطالعه در شمال غرب ایران، شمال استان آذربایجان غربی و شمال شهرستان ماکو واقع شده است. بر اساس تقسیمبندی واحدهای ساختاری- رسوبی ایران منطقه ماکو در زون زمینساختی ایران مرکزی و البرز- آذربایجان قرار دارد. این منطقه دارای واحدهای سنگ چینهای مربوط به پالئوزوئیک است. این سنگها از نظر رخساره سنگشناسی و زمان چینهای با سازندهای شناخته شده مربوط به پالئوزوئیک در بخش البرز، ایران مرکزی همسانی دارد و از اینرو، ویژگی رسوبی این منطقه، احتمالاً یک حوضه پلاتفرمی بوده است. در این منطقه رخنمونهای ناپیوستهای از سنگهای ولکانیکی پالئوزوئیک زیرین برونزد دارند. این مجموعه ولکانیکی بایمودال بوده و از گدازه و سنگهای آذرآواری اسیدی و بازیک تشکیل شدهاند. گدازههای این واحد، واحد سنگی کامبرین و همارز لشکرک را پوشانده و بهطور پیشرونده بهوسیله واحد دولومیتی دونین پوشیده میشوند. بنابراین از لحاظ چینهای به دوره سیلورین تعلق دارند.بر اساس مطالعات پتروگرافی سنگهای مورد مطالعه را میتوان به دو دسته بازیک و اسیدی تقسیم کرد. سنگهای بازیک دارای ترکیب کانیشناسی نسبتاً یکنواختی بوده و عموماً متحمل درجات دگرسانی متوسط تا شدید شدهاند. کانیهای اصلی بازالتها پلاژیوکلاز (30-40 درصد) و پیروکسن (10-30 درصد) هستند. کانی پلاژيوكلاز اكثراً بهصورت ميكروليت و کلینوپیروکسن بهصورت درشت بلورهای نیمهشکلدار تا بیشکل در این سنگها مشاهده میشوند. کلریتی شدن و اپیدوتی شدن، به وفور در این سنگها رخ داده است. مهم ترين بافتهاي موجود در بازالتهای منطقه پورفيري با خميره ميکروليتي- شيشه اي، جرياني، اینترسرتال، گلومروپورفیری و آمیگدالوئیدی میباشند. کانیهای اصلی تشکیل دهنده سنگهای ریولیتی عبارتند از: کوارتز (30-35 درصد)، پتاسیم فلدسپار (25-30 درصد) و پلاژیوکلاز (5-10 درصد). شدت دگرسانی در این سنگها متوسط تا شدید است و انواع کانیهای دگرسانی، شامل سریسیت، کلریت، کانیهای کربناته و کانیهای تیره است. زیرکن در این سنگها بهعنوان کانی فرعی مشاهده میشود. بافت ریولیتها، پورفیریک آفانیتیکی تا پورفیریک فانریتیکی و هیالوپورفیریک است. در برخی موارد دگرگونی دینامیکی باعث خرد شدن کانیهای زمینه، فنوکریستهای کوارتز و فلدسپارهای زمینه شده و ریولیتها، دگرریخته شده و ساخت برشی و کاتاکلاستی را نشان میدهند. دگرگونی در حد رخساره شیست سبز تمامی سنگهای ولکانیکی منطقه را تحت تأثیر قرار داده است، به همین علت برای تمامی سنگها از پیشوند متا استفاده میشود.نتایج میکروپروب نشان میدهد که ترکیب شیمیایی کلینوپیروکسنها در سنگهای متابازالتی از نوع دیوپسید بوده، عموماً متحمل دگرسانی نشده و بر اساس نمودارهای تعیین سری ماگمایی و تعیین محیط تکتونیکی، سنگهای متابازالتی سازنده کلینوپیروکسنهای مورد مطالعه دارای ترکیب آلکالن بوده و در محیط تکتونیکی درون صفحهای تشکیل شدهاند. ترکیب پلاژیوکلازها در سنگهای متابازالتی آلبیتی بوده که حاکی از خروج کلسیم و ورود سدیم به ترکیب پلاژیوکلازها تحت فرایندهای دگرسانی بوده است. طبق مطالعات دما-فشارسنجی، فشار محاسبه شده برای تبلور کلینوپیروکسنهای متابازالتهای ماکو بین 3-9کیلوبار و دمای 1100 تا 1200 درجه سانتیگراد میباشد ، عمق تشکیل کلینوپیروکسنها در ماگمای سازنده بین 10-33 کیلومتر تخمین زده میشود.بر اساس تقسیمبندی بر مبنای ترکیب شیمیایی، سنگهای متابازیک منطقه در محدوده آلکالیبازالت و بازالت سابآلکالن و سنگهای متااسیدی منطقه در محدوده ریولیت، پانتلریت-کومندیت و تراکیت قرار میگیرند. سنگهای مورد مطالعه دارای سرشت تحولی تا آلکالن بوده و الگوی REE آنها، الگوی تفریق یافته بوده و نسبت LREE/HREE در آنها بالا میباشد. غنیشدگی مشخصی در عناصر HFS دیده میشود. غنیشدگی از عناصر HFS بیانگر ماهیت آلکالن درونقارهای این سنگها و حضور کانیهای غنی از این عناصر در گوشته محل منشأ و ورود آنها به مذاب در خلال ذوب بخشی است. سنگهای متاریولیتی مشابه ریولیتهای مناطق ریفتی (A1-type) میباشند. دادههای ژئوشیمیایی حاکی از آن است که سنگهای مورد مطالعه حاصل تبلور تفریقی یک ماگمای بازیک همراه با آلایش پوستهای بوده و بهعبارتی دارای ارتباط ژنتیکی بوده و از یک ماگمای واحد منشأ گرفتهاند. ماگمای سازنده سنگهای مورد مطالعه از ذوب بخشی 3-10 درصدی یک منشأ گوشتهای غنی شده گارنت پریدوتیتی در یک محیط کششی ریفتی درون قارهای تشکیل شده است. پدیده تفریق در تشکیل سنگهای مورد مطالعه نقش اساسی ایفا نموده است ولی علاوه بر پدیده تفریق، پدیده ذوب بخشی و آلایش ماگمایی هم در تشکیل سنگهای منطقه بهویژه سنگهای متاریولیتی نقش داشته است.سن سنجی متاریولیتها به روش اورانیوم- سرب زیرکن، سن 425 میلیون سال را نشان میدهد که مربوط به دوره سیلورین (لودلوو) است. این سن، با سن چینهای (سیلورین) سنگهای متاولکانیکی مورد مطالعه مطابقت دارد. علاوه بر منطقه مورد مطالعه، بخشهای وسیعی از زونهای ساختاری البرز، ایران مرکزی و سنندج- سیرجان در طی پالئوزوئیک زیرین و بهخصوص سیلورین تحت تأثیر ماگماتیسم قرار داشتهاند. سنگهای ماگمایی در سایر مناطق ایران هم مانند سنگهای ماگمایی منطقه ماکو، سرشت تحولی تا آلکالن دارند و دریک محیط کششی مرتبط با ریفت قارهای جایگیری کردهاند. ماگماتیسم پالئوزوئیک زیرین- میانی (اردوویسین- دونین) در مناطق مختلف ایران، پیامد تکاپوهای ماگمایی در مراحل آغازین ریفتزایی اقیانوس پالئوتتیس دانسته شده است. مقایسه ویژگیهای ژئوشیمیایی سنگهای ماگمایی مناطق مختلف ایران نشان میدهد میزان برونریزی مذاب های بازالتی و نرخ درجه ذوبشدگی در شمال شرق ایران بیشتر بوده و به سمت غرب میزان برونریزی ماگما و نرخ ذوب کاهش یافته است که این حجم عظیم ماگمای بازالتی در شمال شرق بهدلیل گسیختگی شدید سنگکره قارهای و کاهش ناگهانی فشار وارد بر ستونهای گوشتهای در حال صعود و فراهم شدن شرایط لازم برای ذوب وسیع بودهاست. با در نظر گرفتن شواهد فوق میتوان تصور نمود که سرعت ریفتی شدن و به تبع آن سرعت گسترش اقیانوس پالئوتتیس از شرق به غرب کاهش داشته است و این مسئله می تواند کلیدی برای تطابق و فهم تغییرات افیولیتهای پالئوتتیس از شرق تا غرب بکار برده شود
متن يادداشت
The study area is located in northwestern Iran, north of Azerbaijan province and north of Mako city. According to the division of structural-sedimentary units of Iran, Mako region is located in the tectonic zone of Central Iran and Alborz-Azerbaijan. This area has Paleozoic stratigraphic units. Paleozoic stratigraphic units of this region are similar to known Paleozoic formations in Alborz, Central Iran in terms of lithological facies and stratigraphic time, and therefore, the sedimentary feature of this region has been a platform basin. There are discontinuous outcrops of early Paleozoic volcanic rocks in this area. These volcanic complex were bimodal and compose of acidic and basic lava and pyroclastic rocks. The lava of this unit covers the Cambrian and equivalent of Lashkarak rock units and is progressively covered by Devonian dolomitic units.. Therefore, they belong to the Silurian period in terms of stratification.Petrographic studies show that he studied rocks be divided into two categories: basic and acidic rocks. Basic rocks are relatively uniform in mineralogy composition and they generally have been undergone slight to severe alteration degrees. Plagioclase (30-40 percent) and clinopyroxene (10-30 percent) are major minerals of basalt rocks. The plagioclases are mostly microlitec forms and clinopyroxenes are Subhedral to anhedral form and coarse crystals in these rocks. Chloritization and epidotization are the most predominant alteration in this rocks. The common texture in these rocks is microlitic porphyry, porphyritic with glassi matrix, flow, intersertal, glomeroporphyritic and amygdaloidal texture. Quartz (30-35 percent), potassium feldspar (25-30 percent) and plagioclase (5-10 percent) are major minerals in rhyolitic rocks. The intensity of alteration in these rocks is moderate to severe and sericite, chlorite, carbonate minerals and opaque minerals are secondary minerals. Zircon is accessory mineral. The common texture in rhyolitic rocks is aphanitic porphyry to phaneritic porphyry and hyaloporphyry. In some cases, dynamic metamorphism causes the crushing of the underlying minerals, quartz phenocrysts, and background feldspars, and the rhyolite are dislocated to show shear and cataclast structure. The volcanic rocks were metamorphosed in the green schistFacies, for this reason, the meta prefix is used for all rocks.The microprobe results indicate that the chemical composition of clinopyroxenes in metabasaltic rocks is diopside type, and arenot altered and diagrams of magmatic series and tectonic srtting discrimination indicate that the metabasaltic rocks that make up the studied clinopyroxenes have an alkaline composition and are formed in an interplate tectonic environment. The composition of plagioclase in metabasaltic rocks is albite, which indicates the liberate calcium and import sodium to composition of most plagioclases under the processes of alteration. According to thermobarometry studies, the calculated pressure for the crystallization of clinopyroxenes of maku metabasalts is between 3 to 9 kb and the temperature is 1100 to 1200 ° C. Depth of formation of clinopyroxenes in the constituent magma is estimated at 10-33 kilometers.According on classification based on chemical composition, the metabasic rocks of the studied area plot in the alkali-basalt and sub-alkaline basalts fields and the metaacidic rocks plot in the rhyolite, Comendite-Pantellerite and trachyte fields. The geochemical data of studied rocks signify transitional to alkaline nature of the primary magma and they have a negative gradient of REE and LREE / HREE ratio of those rocks are high and enriched in HFS elements. The enrichment of HFS elements indicates the intracontinental nature of these rocks and the presence of minerals rich in these elements in the mantle of the source site and their entry into the melt during melting. Metarhyolite rocks are similar to the rift setting rhyolites (A1-Type). Geochemical data indicate that the studied rocks are due to fractional crystallization of basic magma with crustal contamination, and in particular, the studied rocks have a genetic relationship and originate from a commen magma. The magma of the studied rocks generated by 3-10 percent partial melting of an enriched garnet peridotitic mantle source in an
عنوانهای گونه گون دیگر
عنوان گونه گون
Geochemistry and petrogenesis of metavolcanic rocks in north of Maku, NW of Iran
نام شخص به منزله سر شناسه - (مسئولیت معنوی درجه اول )