عنوان

بررسی اثرات مورفودینامیکی زیرشاخه ها بر تغییرات ژئومورفیکی پیوندگاههای رودخانه شهر چای (بستان آباد - میانه)

شماره

پ۲۶۸۲۳

زبان متن نوشتاري يا گفتاري و مانند آن

per

عنوان اصلي

بررسی اثرات مورفودینامیکی زیرشاخه ها بر تغییرات ژئومورفیکی پیوندگاههای رودخانه شهر چای (بستان آباد - میانه)

نام نخستين پديدآور

مجید شفیعی مهر

نام ناشر، پخش کننده و غيره

برنامه‌ریزی و علوم محیطی

تاریخ نشرو بخش و غیره

۱۴۰۱

نام خاص و کميت اثر

۱۲۷ص.

مواد همراه اثر

سی دی

جزئيات پايان نامه و نوع درجه آن

دکتری

نظم درجات

ژئومورفولوژی گرایش برنامه ریزی محیطی

زمان اعطا مدرک

۱۴۰۱/۰۴/۱۲

متن يادداشت

سطح زمین محل زیستگاه انسان همواره در حال تغییر و تحول است، بستر رودخانه‌ها نیز به‌عنوان جزئی از این محیط در معرض تغییراتی است. این تغییرات حاصل فعالیت عوامل طبیعی و انسانی بر روی رودخانه ها می باشد که سبب یک سری واکنشهایی از سوی رودخانه ها می شود. هدف این تحقیق، بررسی تغییرات ژئومورفولوژیکی و تغییرات دانه بندی مواد بستر در پیوندگاههای رودخانه ی شهر چای تحت تأثیر زیرشاخه ها و عوامل موثر بر این تغییرات می باشد. بدین منظور تحلیل جامعی از شرایط و تغییرات مورفولوژیکی پیوندگاههای رودخانه در طول زمان با استفاده از تحلیل تصاویر ماهواره ای و بررسی های و مشاهدات میدانی انجام گرفت. منطقه مورد مطالعه بخشی از حوضه رودخانه قزل اوزن می باشد که در شمال غرب این حوضه قرار گرفته است. شهر چای به همراه رودهای دیگر از جمله زنجان چای، آی دوغموش و قرانقوچای از زیرشاخه های قزل اوزن می باشد و در نزدیکی شهر میانه به آن می پیوندند. محدوده مطالعاتی بین طول جغرافیای "8 '52 °46 تا "13 '46 °47 و عرض جغرافیایی "50 '25 °37 تا "13 '49 °37 قرار دارد. این حوضه 2186 کیلومتر مربع مساحت دارد حوضه آبریز شهرچای میانه شامل قسمتی از شهرستان های میانه، هشترود و بستان اباد و از دامنه جنوبی کوه قاسم داغی در 76 کیلومتری شمال غربی میانه سرچشمه می گیرد. در این پژوهش از نقشه های توپوگرافی، زمین شناسی، خاکشناسی و کاربری اراضی استفاده گردید و برای تکمیل مطالعه از طریق روش های میدانی به‌صورت تصادفی نمونه‌های از زیرشاخه برداشته شد و مورد آنالیز قرار گرفت. هم‌چنین برای محاسبه دبی و رسوب از مدل SWAT استفاده گردید و از مدل ویکور برای پهنه‌بندی سیلاب استفاده شد. بر اساس نتایج به‌دست‌آمده در پنج درصد زیرشاخه‌ها انحراف به سمت مقابل هست. هم‌چنین در 70 درصد زیرشاخه‌ها شهر چای به سمت زیرشاخه ها منحرف شده است. درصورتی‌که در شش مورد از زیرشاخه‌های قوس قبل از پیوستگاه قرارگرفته است و با توجه به‌اندازه گیری های انجام‌شده تقریباً در حدود 33/53 درصد موارد قوس در پیوندگاه بین زیرشاخه و آبراهه اصلی قرار دارد همچنین در شش مورد از زیرشاخه‌ها قوس بعد از پیوستگاه قرارگرفته است که این امر در 20 درصد موارد اندازه‌گیری شده صدق می‌کند. بر اساس نتایج حاصل از روش SUFI-2 در حوضه آبریز شهر چای نشان داد که بر اساس معیارهای ارزیابی ضریب تبیین و نش-ساتکلیف، هم در مرحله واسنجی و هم در مرحله اعتبار سنجی نتایج خوبی در این حوضه دارد ولی نمی‌تواند دبی‌ها و رسوب‌های اوج را به‌خوبی پیش‌بینی کنند و الگوریتم SUFI-2 رواناب را بهتر از رسوب در این حوضه شبیه‌سازی کرده است. حوضه آبریز شهر چای میانه ازنظر لیتولوژی از سنگ‌های مقاوم، مانند سنگهای آذرین (تراکیت، ریولیت، آندزیت، لاتیت، ایگنمبریت و پرلیت) و سست(توف، آهک‌های مارنی، مارن آهکی، مارن، شیل، سیلتستون و نهشته‌های کواترنری) تشکیل‌شده است. لیتولوژی یکی از عواملی است که نقش مهمی در تغییرات ژئومورفیکی پیوندگاه‌های رودخانه شهر چای دارد. بررسی و مطالعه نقشه پهنه‌بندی پتانسیل سیلاب در این حوضه نشان می‌دهد که مناطق پرخطر و بسیار پرخطر عمدتاً در مناطق پرشیب در امتداد آبراهه‌های اصلی و کوهستانی قرارگرفته است که به دلیل شیب زیاد و ارتفاع منطقه نقش مؤثری در میزان رواناب و دبی پیک سیلاب ایفا می‌کند. هم‌چنین در حوضه آبریز شهر چای میانه به ترتیب 52، 2/18، 9/12، 45/10 و 02/6 درصد در محدوده بسیار کم‌خطر، کم‌خطر، متوسط، پرخطر و بسیار پرخطر قرارگرفته است. برای برآورد دبی و رسوب زیر حوضه ها از مدل SWAT بهره گرفته شد. سپس با مقایسه رابطه بین نمونه‌های قبل و بعد از پیوستگاه در زیر حوضه‌های شماره 4، 8، 11، 28، 34 و 35 که ضرایب همبستگی به ترتیب 95/0، 25/0، 99/0 ، 93/0، 37/0 و 98/0 محاسبه گردید، بنابر این با توجه به اینکه نسبت دبی به رسوب کل حوضه 33/0 است و نسبت دبی به رسوب زیرحوضه های 8 و 34 به ترتیب 29/0 و 26/0 می باشد که با نسبت دبی به رسوب کل حوضه مغایرت دارد. پس دبی و رسوب شاخه های فرعی در تغییرات پیوستگاهها نقش دارند. بر اساس اندازه‌گیری‌های انجام‌گرفته انحراف پیوستگاه به سمت زیرشاخه هست فقط در زیرشاخه‌های شماره 24 و 31 انحراف به سمت مقابل هست که این امر ناشی از لیتولوژی سنگهای مقابل زیرشاخه در پیوستگاه است که عمدتاً از سنگ نا مقاوم مانند رس هست در حالیکه سایر زیرشاخه هم‌زمان با آبراهه اصلی بستر خود را به عمق برده‌اند پس مورفولوژی پیوستگاه تحت تاثیر لیتولوژی و تلاقی زیرشاخه‌های آبراهه اصلی قرار دارد. از نظر تاثیر زاویه برخورد بر انحرافات پیوستگاهها ، رابطه معنا داری بین زاویه برخورد و انحراف رود از مسیر اصلی پیدا نشد، که این امر احتمالا بخاطر کوهستانی بودن منطقه و تشکیل یافتن مسیر پیوستگاههای شهر چای از سازندهایی با لیتولوژی متفاوت است

متن يادداشت

Abstract: The surface of the human habitat is constantly changing. Riverbeds are also subject to change as part of this environment. These changes are the result of the activity of natural and human factors on the rivers, which causes a series of reactions from the rivers. The purpose of this research is to investigate the geomorphological changes and the changes in the granularity of bed materials in the junctions of Shahr Chai River under the influence of sub-branches and the factors affecting these changes. For this purpose, a comprehensive analysis of the conditions and morphological changes of river junctions over time was performed using satellite image analysis and field surveys and observations. The study area is part of the Ghezel Ozan River Basin, which is located in the northwest of this basin. The city of Shahrchai, along with other rivers such as Zanjan Chai, I Doghmush and Qaranquchai, is a sub-branch of Ghezel Ozan and joins it near the Miyaneh city. The study range is between longitude "8 '52 ° 46 to" 13 '46 ° 47 "and latitude" 50 '25 ° 37 to "13 '49 ° 37". This basin has an area of 2186 square kilometers. Shahrchai Miyaneh catchment area includes a part of Miyaneh, Hashtrood and Bostan Abad counties and originates from the southern slope of Ghasem Daghi mountain in 76 km northwest of Miyaneh. In this research, topographic, geological, soil science and land use maps were used and to complete the study, random samples were taken from the sub-branch and analyzed through field methods. It was sent to the laboratory for analysis. Also, SWAT model was used to calculate discharge and sediment and Vickor model was used for flood zoning. According to the obtained results, in five percent of the sub-branches, there is a deviation to the opposite side. Also, in most sub-branches, there has been a deviation of the screw towards the sub-branches, and this is true in 70% of the sub-branches. While in five of the sub-branches the arch is located before the junction and according to the measurements made, approximately 53.33 % of the arc cases are located at the junction between the sub-branch and the main waterway. This is true in 20% of the cases measured. Based on the results of SUFI-2 method in Shahrchai catchment area showed that according to the evaluation criteria of explanation coefficient and Nash-Sutcliffe, it has good results in both calibration and validation stages in this basin but cannot peak discharges and sediments. And the SUFI-2 algorithm simulates runoff better than sediment in this basin. In terms of lithology, the catchment area of Shahrchai Miyaneh is composed of resistant rocks, such as igneous rocks (trachyte, rhyolite, andesite, latite, ignembrite, and perlite) and soft rocks (tuff, marl limestone, calcareous marl, marl, shale, siltstone, and quaternary deposits). Lithology is one of the factors that plays an important role in the geomorphic changes of Shar chai River junctions. The study of the flood potential zoning map in this basin shows that high-risk and high-risk areas are located mainly in steep logic along the main and mountainous waterways, which due to the high slope and altitude of the region play an effective role in peak runoff and runoff. Also, in the catchment area of Shahrchai Miyaneh city, 52, 18.2, 12.9, 10.45 and 6.02 percent are in the range of very low-risk, low-risk, medium, high-risk and very high-risk, respectively. The SWAT model was used to estimate the discharge and sedimentation of the sub-basins. Then by comparing the relationship between the samples before and after the connection in sub-basins number 4, 8, 11, 28, 34 and 35, the correlation coefficients was calculated 0.95, 0.25, 0.99, 0.93, 0.37 and 0.98 respectively. Therefore, considering that the ratio of discharge to sediment of the entire basin is 0.33 and the ratio of discharge to sediment of sub-basins 8 and 34 is 0.29 and 0.26, respectively, which is contrary to the ratio of discharge to sediment of the entire basin. Therefore, the discharge and sedimentation of the tributaries play a role in the changes of the connections. Based on the measurements, the deviation of the connection is towards the sub-branch, only in sub-branches No. 24 and 31 there is a deviation in the opposite direction This is due to the lithology of the rocks in front of the sub-branch in the junction, which is mainly non-resistant rock such as clay While other sub-branches have deepened their bed at the same time as the main waterway Therefore, the morphology of the junction is influenced by the lithology and the intersection of the sub-branches of the main waterway. In terms of the effect of the collision angle on the deviations of the junctions, no significant relationship was found between the collision angle and the deviation of the river from the main path, This is probably due to the mountainous nature of the region and the formation of the road connecting the city of Chai from formations with different lithologies.

عنوان گونه گون

Investigation of morphodynamic effects of sub-tributaries on geomorphic changes of Shahrchai river junctions (Bostan Abad - Miyaneh)

عنصر شناسه اي

‏شفیعی مهر،

عنصر شناسه اي

رضائی مقدم،

ساير عناصر نام

مجید

ساير عناصر نام

محمد حسین

کد نقش

تهيه کننده

کد نقش

استاد راهنما

عنصر شناسه اي

مختاری،

ساير عناصر نام

داود

تاريخ

استاد مشاور

عنصر شناسه اي

‏تبریز