عدل الهی و احباط و تکفیر یکی از مهمترین مسائلی است که متکلمان اسلامی درباره ی آن بحث کرده اند .از میان مکاتب مختلف کلامی هر مکتبی همگام با اصلی که تابع آن است در این مسائل سخن رانده اند .در بیان اشاعره عدل الهی آن چیزی است که خداوند انجام می دهد .خداوند می تواند مطیع را عقاب کند و عاصی را ثواب دهد و این ظلم نیست بلکه چون خداوند انجام داده است عین عدل می باشد .در مقابل عدلیه این امر را عین ظلم می دانند و معتقدند این تفسیر اشاعره از عدل به معنای نفی عدل است نه اثبات آن .به نظر عدلیه بنده طاعت یا معصیت می کند و خداوند ثواب مطیع و عقاب عاصی را می دهد چون خداوند عادل است و به کسی ظلم نمی کند .احباط و تکفیر را امامیه و اشاعره باطل دانسته اند ولی بزرگان معتزله مانند ابوعلی جبائی و ابوهاشم آن را اثبات نموده اند .در این میان ابوعلی قائل است بنده ای که مثلا ده جزء ثواب طاعت دارد و بعدا ده جزء معصیت انجام می دهد، ده جزء ثواب او از بین می رود ولی ده جزء عقاب او به حال خود باقی است .اما ابوهاشم قائل است کسی که ده جزء ثواب دارد و بعدا نه جزء معصیت انجام می دهد، بین آنها موازنه صورت می گیرد و نه جزء ثواب او به خاطر نه جزء معصیت از بین می رود و یک جزء ثواب برای او باقی می ماند .احباط و تکفیر از نظر معتزله مطابق با عدل الهی است چون کسی که طاعتی یا معصیتی کرده است جزای آن را می بیند ولی مطابق نظر اشاعره و امامیه این امر نه تنها عدل نبوده بلکه عین ظلم می باشد
متن يادداشت
Divine justice, cancellation and excommunication are among the most important issues which have been under discussion by Islamic theologians. Among various theological schoole, every schoole speaks of these issues in conformity with the principle it follows. In asharites exposition, divine justice is the doing of God. God can punish obedient and reward disobedient and this is not oppression but essence of justice, because God does it. On the contrary, theodiceans consider this as essence of justice by Asharites is the negation of justice not its proof. In theodiceans opinion, slave obeys or disobeye and God rewarde obedinent and punishes disobedient, because God is just and does not oppress anybody. Imamites and Asharites have nullified cancellation and excommunication bust the great rationalistic philosopher of Islam such as AbuAli Jobbayi and AbuHashem have proved it. Meanwhile, AbuAli belives that a slave who has ten prants of obedience reward and then he commits ten parts of disobedience, his ten parts of reward are effaced but ten parts of punishment remain unchanged. AbuHashem belives that someone who has ten parts of reward and then he commits nine parts of disobedience, they are in equilibrium and nine parts of reward are effaced because of nine parts of disobedience and one parts of reward remains for him. Cancellation and excommunication conform to divine justice from viewpoint of rationalistic philosopher of Islam. However, Asharites and Imamites belive this is not justice, but the essence of oppression
نام شخص به منزله سر شناسه - (مسئولیت معنوی درجه اول )