عنوان

علیت از منظر تجربه گرایان غربی و نقد آن از دیدگاه حکمت متعالیه

زبان متن نوشتاري يا گفتاري و مانند آن

فارسی

عنوان اصلي

علیت از منظر تجربه گرایان غربی و نقد آن از دیدگاه حکمت متعالیه

نام نخستين پديدآور

قدرت الله قربانی

محل نشرو پخش و غیره

قم

تاریخ نشرو بخش و غیره

تابستان/ 1386

نام ناشر، پخش کننده و غيره

نهاد نمایندگی مقام معظم رهبری در دانشگاه ها – دانشگاه معارف اسلامی

متن يادداشت

علیت و ابعاد گوناگون آن در فلسفه اسلامی و غرب یکی از مسایل اساسی است. در غرب جدید نگرش تجربه گرایانه فیلسوفانی چون لاک، بارکلی و هیوم توانست اصل علیت را دچار مشکلات اساسی نماید که این امر به مبانی معرفت شناختی آنها در نگرش به واقعیتهای خارجی و ذهنی، یعنی اساس تجربی شناخت ارتباط داشت. از این رو این فلاسفه اصول علیت، بالاخص ضرورت علِی را منکر شدند که نتیجه آن در تداوم تفکر غربی، و بالاخص پوزیتویسم، فلسفه تحلیلی و فیزیک جدید گسترش و عمومیت یافت و پیامدهای ناگواری را در پی داشت. در تفکر فلسفی اسلامی، بالاخص حکمت متعالیه، علیت یک اصل فلسفی و عقلانی است که فهم دقیق و عمیق آن تنها از عهده عقل فلسفی بر می آید. و لذا بروز و ظهور آن نیز عمیق تر از تجربه، و در جهان عقلانی است. از این رو تفسیر علیت در این دیدگاه برخلاف تجربه گرایی غربی از سطح مشاهده تجربی و استقرا فراتر می رود و به یک اصل فلسفی تبدیل می گردد که در آن علت، هستی بخش و واقعیت دهنده حقیقی وجود معلول است و معلول هیچ هستی و هویتی برای خودش، سوای علت ندارد. ،ضمن اینکه در این دیدگاه رابطه علیت در وجود علت و معلول است نه در ماهیت آنها یا ظهورات خارجی شان. لذا می توان گفت نسبت معلول به علت نوعی نسبت فقر و امکان وجودی است. با این ملاحظات می توان تفسیر تجربه گرایانه فیلسوفان غرب را مورد نقد قرار داد و نشان داد که برخلاف تصور آنها علیت، صرف هم پهلویی، تقدم زمانی و دیگر روابط ظاهری میان علت و معلول خارجی نیست بکله بسیار عمیق تر از آن است و لذا با نگاه تجربی نمی توان تبیینی عقلانی و کلی از این اصل ارائه داد.

عنصر شناسه ای

خدا;ضرورت علی;اصالت و مراتب وجود;امکان و فقر وجودی;ضرورت فلسفی;ضرورت تجربی;علت هستی بخش;علیت;تجربه ;علم به جهان خارج;اضافه اشراقیه;وجوب;امکان;حکمت متعالیه;وجود;انطباع;اصالت وجود;حواس;تصور(مقابل تصدیق);

تقسیم فرعی موضوعی

ادراکات فطری;جهان ذهنی;دلیل ( برهان );شهود((ادراک بی واسطه)، اصطلاح وابسته);تقدم زمانی;تجربه باور;منفعل;مجاورت;سنخیت;شکاکیت;معرفت شناسی;فیلسوفان;فیزیک;جسم محسوس;کیفیات اولیه;معقولات اولی وثانی;حدوث بقا;توالی;ماهیت;علم مکانیک;مراتب وجود(خاص);وحدت تشکیکی وج

مشخصه منبع قراردادي

نوع ماده

مقاله; نقد دیدگاه و آثار(دفاعیه، ردیه و پاسخ به شبهات);