؛ نیم خشتی. ۱۴*۲۳سم. مجموع صفحات با صفحات اضافی میان سد و رساله٬ ۱۸۲ص. ۱۶-۲۱س.
یادداشتهای کلی مربوط به اطلاعات توصیفی
آغاز، انجام، انجامه
1
آغاز، انجام، انجامه
2
متن يادداشت
و لا حول و لا قوه الا بالله... و بعد فانا اردنا فی هذه المقاله اولا ذکر الاصل المشهور من الحکماء و هو ان الواحد لا یصدر عنه الا الواحد و ذکر بعض الفروع المتفرعه علیه و و هی ایضا اصول لفروع آخر و بیان ان اکثر المسائل الحکمیه یمکن ان یتفرع علیه ثم ذکر بعض الاصول و الاراء الحقه التی اعتمد علیها ارسطو طالیس ... .
متن يادداشت
... غیر مشوش بشبهات اهل الحکمه و الکلام بعون الله و حسن توفیقه انا قد فصلنا الایات لقوم یذکرون و ما یذکر الا الوالالباب. هذا آخر ما اردنا بیانه فی هذه المقاله و الحمدلله وحده واهب العقل و الحیوه و صلی الله علی محمد و اله و سائل النجاه.
یادداشتهای مربوط به عنوان و پدیدآور
متن يادداشت
وی استاد قاضی سعید قمی بوده و رسالهای نگاشته است در مسائل مهم فلسفه به نام الاصول الاصفیه ( به نام آصف میرزا از ارکان دولت صفوی).
متن يادداشت
تاریخ درگذشت مولی رجب علی تبریزی به طور دقیق معلوم نیست امین عاملی که ترجمه او را از ریاض العلماء و تتمه امل الامل قزوینی نقل کرده نوشته: «وی همزمان شاه عباس دوم ( - ۱۰۷۷ق.) و شاه سلیمان ( - ۱۱۰۵ق.) بوده». صاحب ذریعه با اینکه خود نیز در چند جا که از وی نام برد گوید: هم زمان شاه عباس ( - ۱۰۷۸ق.) بوده در یک جا ۱/ ۳۵ دچار اشتباه شده و تاریخ وفات شاه عباس را تاریخ درگذشت مولی رجی علی پنداشته و بدون ذکر همزمانی وی با شاه عباس گوید: «مولی رجبعلی تبریزی متوفی ۱۰۷۸ق. آصفیه را به نام آصف میرزا نگاشته است». مرحوم رضا قلی هدایت در این مورد دچار اشتباهی عجیب گردیده است. وی تاریخ وفات مولی رجبعلی را ۱۰۰۸ ضبط کرده و اسماعیل پاشا در هدیه العارفین و ذیل کشف الظنون تربیت در دانشمندان آذربایجان ومدرس خیابانی نیز از این اشتباه بدون توجه پیروی کرده اند. آنچه مسلم است تبریزی سلطنت شاه عباس را (۱۰۵۰ق. - ۱۰۷۸ق.) و شاه سلیمان ( - ۱۱۰۵ق.) را درک کرده است و احتمال در گذشتن او در ۱۰۰۸ق. به هیچ وجه درست نیست. در فهرست دانشگاه در برخی مواضع ۱۰۸۰ق. گاه ۱۰۶۵ق. و گاه با تردید بین این دو یاد شده است و نگارنده ۱۰۶۵ را در جای دیگر ندید.
یادداشتهای مربوط به نشر، بخش و غیره
متن يادداشت
اما سبک خط و تاریخ کتابت هر یک از رسالهها جدا است.
متن يادداشت
اصل الاصول به خط نسخ ریز و سطور نزدیک به یکدیگر و در ۱۲۷۴ق. و آن رساله دیگر با قلم و خطی درشتتر و سطوری مرتب و جدا از هم و در تاریخ ۱۲۷۵ق. نوشته شده.
یادداشتهای مربوط به مشخصات ظاهری اثر
مشخصات ظاهری
نوع خط:
مشخصات ظاهری
نوع کاغذ:
مشخصات ظاهری
تزئینات جلد:
متن يادداشت
نسخ.
متن يادداشت
آهار مهر شده لیمویی رنگ.
متن يادداشت
تیماج ماشی منگنه.
یادداشتهای مربوط به نسخه موجود
خصوصیات نسخه موجود
1
خصوصیات نسخه موجود
2
خصوصیات نسخه موجود
1
خصوصیات نسخه موجود
1
خصوصیات نسخه موجود
1
خصوصیات نسخه موجود
1
متن يادداشت
این دفتر از کتب خریداری شده از مرحوم میرزا طاهر تنکابنی است و یادداشتهاو اشعاری به خط او بر صفحات اضافی آغاز و وسط دفتر دیده میشود.
متن يادداشت
حاشیههایی نیز بدون امضا است و برخی از آنها مطالبی است منقول از ملا صدرا. حاشیههایی نیز به فارسی با خط بسیار بد و املایی غلط در کنار برخی از برگهای هر دو رساله نو شته شده و به نظر میرسد از آن یکی از دارندگان این نسخه است که مدعی فضل بودهاند.
متن يادداشت
در پشت نخستین برگ اضافی اول دفتر نیز یادداشتی با همین خط به فارسی دیده میشود که مطلبی را درباره وجود کلی در خارج از صدرای شیرازی به غلط نقل و سپس از خود ابراز نظر کرده است.
متن يادداشت
بین رساله اول و دوم ۸ صفحه اضافی است که مرحوم میرزا طاهر یادداشتهایی روی آنها نوشته و اشعاری از عماد کاتب اصفهانی نیز آورده.
متن يادداشت
همچنان که در ذیل اصل الاصول گفتیم کاتب هر دو نسخه یکی است اما تاریخ کتابت این نسخه ۱۲۷۵ق. است و کاتب این بیت را در کنار صفحه نوشته: یلوح الخط فی القرطاس دهرا/ و کاتبه رمیم فی التراب .
متن يادداشت
پس از پایان این رساله ۳ صفحه اضافی و سفید است.
یادداشتهای مربوط به نمایه ها، چکیده ها و منابع اثر
يادداشت هاي مربوط به نمايه ها، چکيده ها و منابع
نک: اعیان الشیعه ۳۱/ ۱۹۲ به نقل از تتمه امل الامل؛ ذریعه ۱/ ۳۵ و ۲/ ۱۷۷.
يادداشت هاي مربوط به نمايه ها، چکيده ها و منابع
ماخذ فهرست: مجلد سوم، صفحه ۲۲۵۵-۲۲۵۸.
يادداشت هاي مربوط به نمايه ها، چکيده ها و منابع
نک: اعیان الشیعه ۳۱/ ۱۸۸-۱۹۳؛ ذریعه ۱/ ۳۵، ۱۰۴-۱۰۵و ۲/۱۷۶ -۱۷۷؛ ریاض العارفین چاپ ۱۳۱۶ق. ۴۰۹-۴۱۰؛ هدیه العارفین (اسماعیل پاشا در اینجا ترجمه حافظ رجب برسی را نیز از ریاض العارفین نقل کرده در صورتی که در ریاض العارفین ترجمه مولی رجب علی تبریزی متخلص به واحد آمده نه رجب برسی. گویا وی به مدرکی استناد کرده که از ریاض نقل کرده و او آن را ریاض العارفین پنداشته .) ۱/ ۳۶۵؛ اسماء المولفین (در این کتاب ترجمه وی رادر ذیل «کلید بهشت» آورده بر اساس این تصور که کلید بهشت تالیف او است. رجوع به مقدمه آقای مشکوه بر کلید بهشت (چاپ تهران) شود) ۲/ ۳۸۱؛ دانشمندان آذربایجان ۳۹۰؛ ریحانه الادب ۴/ ۲۶۵؛ دانشگاه ۳/ ۱۳۲ - ۲۰۷ و ۶/ ۲۱۲۴ - ۲۳۱۵ و فهرست مجلدات فهرست مزبور در ذیل ج۶.
یادداشتهای مربوط به خلاصه یا چکیده
متن يادداشت
میرزا محمد حسن شیروانی ( - ۱۰۹۹ق. یا ۱۰۹۸ق.) نیز رساله آصفیه را به نام همین آصف میرزا صفوی پرداخته است. در بعضی از کتاب ها نام این کتاب به خطا الاصول اللاحقه ضبط گردیده. (ذریعه ۲/ ۱۷۷ و ۱/ ۳۵). نگارنده نسخه ای به نام اصول آصفیه مولی رجب علی تبریزی ندیده و به معرفی آن در فهرست ها دست نیافته است (نک: مجلس ش ۱/ ۱۸۰۳، ۶/ ۱۰۲۱۳. این کتاب با تصحیح و مقدمه عزیز جوانپور هروی و حسن اکبری بیرق در سال ۱۳۸۶ق. توسط انجمن آثار و مفاخر فرهنگی چاپ شده است.) و کتابی که در کار معرفی آن هستیم به نظر می رسد نسخه ای از همین اصول آصفیه مولی رجب علی باشد زیرا: الف. در هر دو نسخه ما که قرائن موجود نشان می دهد در دست دارندگان اهل دانش و مطلع بوده مرحوم تنکابنب به خط خود بر پشت نخستین برگ یکی از آن دو نسخه نوشته: «الاصل الصیل از تصانیف فاضل نبیل و حکیم جلیل ملا رجبعلی تبریز رحمه االله علیه می باشد». در نسخه دیگر آن نیز از کتب مرحوم تنکابنی بوده وبر بالای نخستین صفحه نوشته شده :«رساله موسوعه بالاصل الاصیل للمولی ... رجب التبریزی رحمه الله علیه». شاید این نوشته از تنکابنی باشد. نگارنده گمان دارد که مرحوم میرزا طاهر در مورد این کتاب دچار اشتباه شده زیرا علاوه براینکه در ریاض و تتمه امل الامل و دیگر مراجع تالیفی به نام الاصل الاصیل در شمار مولفات مولی رجب علی نیامده با مطالعه خود کتاب این نام بی مناسبت به نظر می رسد زیرا مولف مسائلی را که به نظر وی از اصول مسائل فلسفه به شمار می روند در این کتاب گرد آورده و به فروع هر یک اشارت کرده و نخست قاعده «الواحد لا یصدر عنه الا الواحد» و فروع آن رابیان داشته و آن را اصل الاصیل نام داده تا از سایر اصول مذکور در این کتاب ممتاز گردد. عبارت وی در این باره چنین است: «و سمینا الصل الاول اصلا اصیلا لیحصل التمییز بینه و بین سائر الاصول عند الذکر». و باز چنین گوید: «اما الاصل الاول و هو الذی سمیناه اصلا اصیلا فی بیان ان الواحد المحض البسیط من جمیع الجهات ...». و پس از فراغت از بیان اصل نخستین به بیان اصولی دیگر پرداخته بدین گونه: اصل آخر ینبغی ان یعلم ان الموجود بما هو موجود ... .
متن يادداشت
اصل آخر - قلیل المونه کثیر المعونه انا نعلم بالضروره ان کل طبیعه محتاجه ... .
متن يادداشت
اصل آخر - اعلم ان المهیه من حیث هی لیست الاهی ... .
متن يادداشت
کلام - فی ابطال الوجود الذهنی ... .
متن يادداشت
مجمل - فی بیان وضع اللغات ...
متن يادداشت
تفهیم - فی جعل الماهیه ... .
متن يادداشت
اصل آخر - فی بیان وجود الجنس و الفصل فی الخارج ... .
متن يادداشت
اصل آخر - یجب ان یعلم ان المعلول لا یمکن ان یکون من نوع علته ... .
متن يادداشت
تکمیل - فی ذکر بعض الاراء الحقه المعتمد علیها ( در تجرد نفس و برخی مسائل و فروع علم النفس).
متن يادداشت
با توجه به مطالب و مباحثی که عنوان های آنها نقل گردید روشن می گردد که این کتاب تنها درباره قاعده ای نیست که آن را اصل اصیل نام داده بلکه درباره اصول مهم فلسفه است و از میان آنها اصل مذکور را «اصیل» نام داده و فروع آن را با تفصیل بیشتری آورده. گمان دارم چون در آغاز دیباچه (در دو نسخه ما با قلم درشت تر ) نوشته شده است: «و سمیناه بالاصل الاصیل» تو هم شده که مولف رساله را این نام داده است. ب. نظرها و طرز استدلال هایی خاص و برخلاف متعارف در این رساله ابراز شده و ما می دانیم که مولی رجب علی تبریزی در فسفه دارای آرایی شاذ و خلاف متعارف است و به گفته صاحب ریاض العلماء (اعیان الشیعه ۳۱/ ۱۹۰) : «له آراء و مقالات فی المسائل الحکمیه تفرد بها». او خود نیز در خاتمه گفته است: «آنچه در این مقاله گفتیم نظیر آن در دیگر کتب متداول یافت نمی شود. با توجه به این مقدمات به نظر می رسد که این رساله همان اصول آصفیه مولی رجب علی تبریزی است اما از آنجا که از مشخصات اصول آصفیه آگاه نیستم جز اینکه برای آصف میرزا نوشته (ولی البته نمی دانم کمه در دیباچه اصول آصفیه از او یاد شده یانه)و از آنجا که مولف از این رساله به عنوان مقاله یاد می کند (مولف در چند جا از خاتمه کتاب عنوان مقاله را ذکر می کند اینک برخی از آن فقرات که نام مقاله در آن آمده نقل می گردد: «خاتمه فی التنبیه علی منافع هذه المقاله و فوائدها و منها یعلم مرتبه هذه المقاله ایضا ... انا قد اودعنا فی هذه المقاله اصلا و فرعا ... مسلئل کثیره ... انا ما ترکنا فی مقالتنا هذه مسئله ثم اتفق له الاطلاع علی هذه المقاله و تفکر فیها ... فان هذا الرجل ان ظفر بهذه المقاله شهد بصدق ما قلنا فی شانها ...) و از طرفی در میان مولفات تبریزی کتابی که با کتاب حاضر قابل تطبیق باشد جز اصول آصفیه نیست سخن قاطع درباره این کتاب و مولف آن نیازمند تحقیق بیشتر و به دست آوردن مدارک دیگر است.
صحافی شده با
عنوان
اصل الاصول
پديدآور
/ محمد نعیم بن محمد تقی طالقانی (ملا نعیمای طالقانی)