کتاب حاضر حاوی سه فصل است. در فصل اول؛ روند تاریخی مهمترین تحولات جهان اسلام طی دو قرن گذشته به ترتیب تاریخی گزارش شده است. در فصل دوم؛ اندیشه های پرچمداران گفتمان انقلابی از میرزای شیرازی تا آیت الله خامنه ای، با نقل قول های مستقیم از آنها تحلیل شده و در فصل سوم؛ مسأله توسعه و گفتمان انقلابی و جمع بندی مباحث، ارائه شده است. فصل اول؛ به روند سیاسی جهان اسلام در قرن سیزدهم و چهاردهم هـ.ش.میپردازد . قرن سیزدهم آغاز دوران زوال و تسلیم ایران و عثمانی، دو قدرت اصلی جهان اسلام در برابر قدرت های اروپایی، بریتانیا، فرانسه و روسیه است. در این دوره تنشها و جنگهای متعدد ایران با روسیه و بریتانیا، موجبات از دست رفتن بخشهای گستردهای از اراضی ایران در قفقاز و افغانستان شد. از سوی دیگر با ضعف دولت مرکزی؛ مقدمات نفوذ اقتصادی دولتهای اروپایی در بازار ایران فراهم گردید. در این دوره مشروطیت در ایران به پیروزی دست یافت، استعمار اروپایی در سراسر جهان اسلام گسترش یافت و شمال افریقا شامل مصر، الجزایر، لیبی، تونس، مراکش و سودان تحت استعمار مستقیم دولتهای اروپایی قرار گرفت. با تجاوز نظامی ارتش بریتانیا و سقوط حکومت مسلمان گورکانی؛ هندوستان به یکی از مستعمرههای بریتانیا تبدیل شد. با انقراض حکومت عثمانی؛ دولتهای اروپایی به رهبری بریتانیا و فرانسه با تجزیه امپراطوری عثمانی، خاورمیانه عربی را که تا آن زمان بخشی از آن حکومت بود؛ به کشورهای کوچک با مرزهای مصنوعی تقسیم کردند. در فصل دوم؛ روند «گفتمان انقلاب اسلامی» با نگاه تاریخی تبیین شده است. «نهضت تنباکو» به رهبری «میرزای شیرازی» علیه استعمار بریتانیا، نقطه عطف تفکر سیاسی جهان اسلام در دو قرن گذشته است. این روند در نهایت به پیروزی انقلاب اسلامی ایران انجامید. انقلاب اسلامی ایران وامدار و میراثدار روند تکاملی اندیشه های انقلابی میرزای شیرازی، سیـّدجمال، عبـده، کواکبی، آیت الله نائینی، آخوند خراسانی، شیخ عزّالدین قسـّام، سیـّد قطب، اقبال لاهوری، مودودی، دکتر علی شریعتی، امام موسی صـدر، آیت الله سیـّدمحمّدباقر صـدر، آیت الله طالقانی، استاد شهید محمد منتظری، امام خمینی، آیت الله منتظری و آیت الله خامنه ای است. «استقلال»، «آزادی»، «عدالت اجتماعی» و «حاکمیت ارزشهای اسلامی» از شعارهای اصلی این روند تاریخی بود که به مرور در اندیشه انقلابی متفکران جهان اسلام بروز و تکامل یافت. نقطه اوج «گفتمان انقلابی» تحول «نظریه حکومت اسلامی» به «جمهوری اسلامی» است؛ که نظریهای اجتهادی با توجه به زمان و مکان و ارزشهای اسلامی است.فصل سوم؛ به «توسـعه پایـدار» اختصاص یافته و آن را نیاز مبرم جهان اسلام برای «استقلال اقتصادی» و «ساختن جامعه طراز کرامت مسلمانان» معرفی کرده و در عین حال انتقاد شده که طی دو قرن گذشته، موضوع توسعه؛ مشغله اصلی ذهنی و فکری متفکرین انقلابی نبوده است. در جمع بندی کتاب تبیین شده که «سیـّدجمال» حدود یکصد و هفتاد سال قبل با مجاهدتهای خویش با کاشتن نهال «جنبش بیـداری اسلامی» در جامعه استبدادی و استعمار زده مسلمانان؛ طریق نوینی برای بازگشت عزت و عظمت اسلامی در دوره معاصر بنیان نهاد. این مسیر طولانی را متفکران برجسته از کشورهای مختلف جهان اسلام با اندیشههای انقلابی خود هدایت نمودند و تکامل بخشیدند. «نهضت تنباکو» در ایران علیه بریتانیا، «نهضت مشروطیت» در ایران، «قیـام عزّالدین قسـّام» در فلسطین، «مبارزات ملت الجزایر» علیه فرانسویان و «جنبش مقاومت فلسطین» و «حزبالله لبنان» علیه اشغالگران صهیونیست؛ از نقاط برجسته اندیشه انقلابی در ساحت عمل اجتماعی است. در نیمه دوم قرن چهاردهم هـ.ش.«نهضت بیداری اسلامی» و «اندیشـه انقلابـی» در قالب «انقلاب اسلامی ایران» به رهبری امام خمینی به ثمر نشست.
NOTES PERTAINING TO TITLE AND STATEMENT OF RESPONSIBILITY
Text of Note
The discourse of Revolutionary Thought in the Muslim World
INTERNAL BIBLIOGRAPHIES/INDEXES NOTE
Text of Note
کتابنامه
TOPICAL NAME USED AS SUBJECT
اسلام و سیاست -- مقاله ها و خطابه ها
اسلام -- تجدید حیات فکری -- قرن ۲۱م-- مقاله ها و خطابه ها