بررسی تطبیقی آراء آیت الله جوادی آملی و آیت الله ملکی میانجی در باب چیستی عقل و نقش آن در قلمرو خداشناسی
General Material Designation
[پایان نامه]
First Statement of Responsibility
/ سیده مریم فاطمی
Subsequent Statement of Responsibility
؛ استاد راهنما: موسی ملایری؛ استاد مشاور: محمد هادی ملازاده
.PUBLICATION, DISTRIBUTION, ETC
Name of Publisher, Distributor, etc.
: دانشگاه قرآن و حدیث (پردیس تهران)
Date of Publication, Distribution, etc.
، ۱۳۹۵
PHYSICAL DESCRIPTION
Specific Material Designation and Extent of Item
۱۸۵ ص.
INTERNAL BIBLIOGRAPHIES/INDEXES NOTE
Text of Note
کتابنامه: ص.۱۸۰ -۱۸۵؛ همچنین به صورت زیرنویس
DISSERTATION (THESIS) NOTE
Dissertation or thesis details and type of degree
کارشناسی ارشد
Discipline of degree
علوم حدیث (گرایش کلام و عقاید)
Date of degree
۱۳۹۵/۰۶/۲۳
Text preceding or following the note
۲۰
SUMMARY OR ABSTRACT
Text of Note
خردورزی، تکیه بر عقل و تاکید بر نقش و جایگاه آن، موضوعی است که در قرآن کریم و روایات اسلامی اهمیت فراوانی دارد. از طرف دیگر در تاریخ تفکر اسلامی، دیدگاه های متفاوتی درباره عقل و محدوده حجیت آن، از سوی اندیشمندان ارائه گردیده که اختلافات فراوانی با یکدیگر داشته و بعضاً در تقابل با هم قرار می¬گیرند. هدف ما در این پژوهش، بررسی دیدگاه¬های دو اندیشمند جهان اسلام، آیت الله جوادی آملی و آیت الله ملکی میانجی، به عنوان نماینده دو مکتب فکری نوصدرایی و تفکیک، در باب چیستی عقل و نقش آن در خداشناسی است. با توجه به دستاورد¬های این پژوهش روشن گردید که آیت الله ملکی میانجی و آیت الله جوادی آملی در باب چیستی عقل و حجیت آن، اختلاف نظر اساسی با یکدیگر دارند که این اختلاف، به مبانی انسان¬شناختی و معرفت شناختی ایشان بازمی¬گردد. آیت الله جوادی آملی، نفس انسانی را موجودی مجرد می¬داند که عقل نیز یکی از قوای آن بوده و به نظری و عملی تقسیم می¬شود. به عقیده ایشان، شأن عقل نظری تعقل و استنباط بوده و انسان به مدد آن می¬تواند به معرفت حقیقی دست یابد و همین معنای عقل است که در کتاب و سنت نیز مورد تعظیم قرار گرفته است. در دیدگاه دیگر، آیت الله ملکی، نفس انسانی را موجودی ظلمانی دانسته که همه کمالات آن از قبیل علم، قدرت و ...، خارج از ذات او می¬باشند. به عقیده ایشان، منظور از عقل حقیقی که در کتاب و سنت از اهمیت ویژه ای برخوردار است، عقل مصطلح فلسفی نمی باشد؛ بلکه حقیقتی است نورانی، مجرد و خارج از ذات انسان که خداوند به تملیک خود، آن را بر ارواح انسانها افاضه می¬کند. این دو اندیشمند در باب نقش عقل در خداشناسی نیز اختلاف نظر اساسی و مبنایی با یکدیگر دارند. به عقیده آیت الله جوادی، انسان به کمک عقل برهانی می¬تواند به شناخت حقایق هستی بپردازد و از آنجا که واجب بالذات نیز در قلمرو هستی جای دارد، عقل اولا می¬تواند با استفاده از براهین منطقی، به اثبات وجود او پرداخته و ثانیا با اتکا به نظریه اشتراک معنوی، به معرفت من وجه از اوصاف وی دست یابد. در دیدگاه دیگر، آیت الله ملکی معتقد است که اثبات وجودخداوند، نیازمند اقامه برهان نیست زیرا انسان به تعریف خودِ خداوند، او را می¬شناسد.به عقیده ایشان، عقل انسان، راهی به شناخت پروردگار ندارد و براهینی که برای تبیین صفات کمالی الهی اقامه شده¬اند، مبتنی بر اتصاف خالق به کمالات مخلوقات بوده و منجر به تشبیه می¬شود، لذا به معرفت حقیقی منجر نمی¬گردد. با توجه به نتایج این پژوهش می¬توان گفت که دو اندیشمند در باب چیستی عقل و نقش آن در خداشناسی، اختلاف نظر اساسی با یکدیگر دارند. این اختلاف نظر، ریشه در مبانی انسان¬شناختی و معرفت شناختی آنها داشته و عمیق می¬باشد.کلیدواژه ها: عقل نظری، حقیقت عقل، حجیت عقل، خداشناسی، ملکی میانجی، محمدباقر، جوادی آملی، عبدلله