/ از: میرزا محمد مهدی خراسانی ( ۱۱۵۲، مقتول: ۱۲۱۷،۱۲۱۸ق.)، ملقب به شهید رابع
PHYSICAL DESCRIPTION
Specific Material Designation and Extent of Item
ص ۱۲۰-۱۹۲.
Dimensions
خشتی. ۱۶*۲۲ سم. ۴۵۲ص. ۱۵-۲۳س.
GENERAL NOTES PERTAINING TO DESCRIPTIVE INFORMATION
1
2
Text of Note
قال اعلم ان جمعا من علماء دهر الزمان ایدهم الله اعتقد و احلیه القرض بشرط المعامله المحاباتیه و هو ان یشتری شیئا قلیلا بقیمه کثیره او بیع بعکس ذلک و مرادی منها هنا ان یبع المقرض من المستقرض بازید من ثمن المثل او یشتری منه یانقص منه او یو جر بازید من المثل او یستاجر بانقص منها او یصالح کذلک او یملک منه عینا او منفعه بقصد هبه او غیره و ادعی بعضهم عدم الخلاف من الشیعه ... اقول یقال حبوت الرجل حباء بالکسر و المد اعطیته الشیء بغیر عوض و الاسم منه الحبوه بالضم و منه الحبوه لما یعطی الولد الاکبر من مال ابیه و منه ایضا بیع المحابات و هو ان یشتری شیئا باکثر من ثمن مثله او یبیع شیئا ... .
Text of Note
... اقول مما ذکر تظهر ان حمل نحو روایت سلسبیل علی الطمع مما لا سبیل الیه و قدر مختص ... و الاحوط ترک شرط احدهما فی الاخر و ایقاع القرض و المعامله علیحده کما هو متعارف فی هذا الزمان و هذا المکان بل کان متعارفا فی الاعصار الماضیه و الامصار العظیمه و لا یحرم حوله شبهه و المرجو امن الله الهدایه بحق اصحاب العصمه سیماثا من الائمه الذی شرفنی و کرمنی بمجاوره عتبه العلیه علیه الف التحیه و الثنیه و قد وقع الفراغ فی عزه شهر جمادی الثانی سنه ۱۲۲۶.
NOTES PERTAINING TO PUBLICATION, DISTRIBUTION, ETC.
Text of Note
این نسخه چند کاتب دارد. چند رساله به خط سید محمد موسوی فرزند هدایت الله است و برخی از آنها نیز تالیف خود او است.
NOTES PERTAINING TO PHYSICAL DESCRIPTION
نوع خط:
نوع کاغذ:
Text of Note
نسخ و نستعلیق.
Text of Note
به رنگهای مختلف آبی و سفید و شکری رنگ.
NOTE RELATING TO THE COPY IN HAND
1
Text of Note
بر پشت نخستین برگ دفتر یکی از کاتبان فهرست رسالههای دفتر را نوشته و مطابق فهرست مذکور دو رساله (رساله قبله خواجه نصیرالدین طوسی و یک منظومه در علم حروف) و نیز قسمت بیشتر از رساله شیخ بهایی در قبله از دفتر برداشته شده زیرا نام رسالههای مذکور در فهرست آمده اما در دفتر نیست و رساله حدوث العالم ناقص است.
EXTERNAL INDEXES/ABSTRACTS/REFERENCES NOTE
Name of source
ماخذ فهرست: مجلد سوم ، صفحه ۲۳۷۸-۲۳۸۰.
Name of source
نک: اعلام الشیعه ق۱۳ق. ص ۱۷۳؛ ذریعه ۷/ ۱۲۷.
Name of source
نک: اعیان الشیعه ۴۷/ ۲-۸۷؛ نجوم السماء ۳۳۰-۳۳۱؛ مطلع الشمس ۲/ ۳۹۴-۳۹۵.
SUMMARY OR ABSTRACT
Text of Note
آقا باقر وحید بهبهانی ( - ۱۲۰۵ق.) رسالهای نوشته در بیان حیل شرعی ربا و آنچه غیر مشروع است و مشروع پنداشتهاند به نام رساله محاباتیه.
Text of Note
از رساله محاباتیه بهبهانی نسخهای در مجموعه طباطبایی و نسخهای در الهیات موجود است. کتاب حاضر ردی است بر رساله محاباتیه وحید بهبهانی. در فهرست رساله های موجود در این دفتر (که روی یکی از صفحات اضافی اول دفتر است) تالیف این «رد» به «شهید ثالث و مهدی ثانی میرزا محمد مهدی خراسانی» نسبت داده شده است. در ذریعه از این رساله (نه به استقلال و نه در ضمن ذکر رساله بهبهانی ) یاد نشده است. سید ابوتراب بن ابی القاسم موسوی خراسانی ( - ۱۳۴۶ق.) رسالهای به فارسی در این موضوع نوشته. سید محمود خوانساری و میرزا ابوالقاسمن قمی صاحب قوانین نیز رسالهای به عربی دارند و به نوشته ذریعه رساله اخیر با غنائم او چاپ شده.
Text of Note
در اعیان الشیعه در ضمن ترجمه میرزا محمد مهدی خراسانی (جد خانواده شهیدی مشهد) که از شاگردان وحید بهبهانی بوده است رسالهای از او در رد محاباتیه استاد یاد گردیده. بنابراین رساله حاضر بدون تردید تالیف میرزا محمد مهدی بن هدایت الله ملقب به شهید رابع است. مولف اعیان الشیعه در ضمن ترجمه مبسوط او (به نقل از نجوم السماء و مطلع السعدین و فاضل بسطامی) این سه تالیف را برای او یاد کرده:
Text of Note
۱. شرح بر کفایه خراسانی که شرح کتاب طهاره آن از تالیف خارج شده. در ذریعه شرح کتاب زکوه و خمس کفایه خراسان از سید ذبیح الله سبط میرزا محمد مهدی یاد شده اما از شرح کفایه خود او یاد نشده است.
Text of Note
۲. رساله تحقیق نیروز (نوروزیه).
Text of Note
۳. رساله در رد رساله محاباتیه استاد محمد باقر وحید بهبهانی.
Text of Note
۴. شرح دروس شهید. تالیف این کتاب در نجوم السماء بدو منسوب شده و در اعیان الشیعه نیامده است.
Text of Note
در مجموعه ۱۸۰۴ (که اینک رسالههای موجود در آن را میشناسیم) علاوه بر رد رساله محاباتیه بهبهانی این رسالهها نیز از میرزا محمد مهدی درج شده:
Text of Note
۱. رساله در شرح رسالهای در ولایت در نکاح.
Text of Note
۲. رساله در بقاء اجساد ائمه اطهار (ع) در قبور.
Text of Note
۳. رساله نوروزیه (تحقیق در نوروز).
Text of Note
از این رسالهها که یاد کردم تنها رساله نیروزیه در اعیان الشیعه و مطلع الشمس آمده و دیگرها را در هیچ ماخذی ندیدهام. شیوه مولف این رساله آن است که نخست قطعهای بزرگ که گاه به ۲ صفحه میرسد از رساله محاباتیه را با عنوان «قال» نقل کرده و سپس عنوان «اقول» به توضیح و رد سخنان وحید پرداخته و همه جا پس از ذکر یا اشاره به نام او «دام عمره» میگوید و بنابراین این رساله در سالهای قبل از ۱۲۰۵ق. (تاریخ درگذشت وحید بهبهانی) تالیف شده است.
Text of Note
غرض شهید از تالیف این رساله تصحیح معامله محاباتیه است که به عنوان طریق خروج از برای ربا ذکر شده و وحید بهبهانی رساله خود را به منظور تحریم همه طرق حتی بیع محاباتی تالیف کرده و این کار را به انواع عبارتها تقبیح کرده است.