این کتاب را موشح به نام پادشاه عصر خویش محمدشاه هندی نموده (معاصر نادرشاه) که از نوادههای امیر تیمور گورکان است که فیروزآبادی اصل کتاب را به نام وی موشح کرده است. مترجم پیش از شروع به ترجمه اصل گوید: «این تسوید در سنه یکهزار و یکصد و چهل و هفت هجری به اتمام رسید».
Text of Note
رباعی:
Text of Note
ماه رمضان بود که گردید تمام/ این ترجمه عجیب قاموس بنام
Text of Note
تاریخ ز بهر سال آن پیر خرد/ ماه رمضان بود بگفت ای علام
Text of Note
چنانکه دیده میشود ماده تاریخ (ماه رمضان بود) به حساب ابجد سال ۱۱۴۹ق. را معین میکند و مولف صریحا اتمام کتاب را در ۱۱۴۷ق. گفته و چون نسخه موزه بریتانیا نیز به همین طرز نوشته شده (در ص ۵۱۱ ج ۲ فهرست ریو این کتاب شناسانده شده و اختلاف این دو تاریخ را هم تذکر داده است) این اختلاف را مشکل است به تغییر و تصحیف نویسندگان نسخ نسبت داد و به نظر نگارنده جمع میان دو این است که در ۱۱۴۷ق مولف از ترجمه و نگارش اولیه فراغت یافته و جمله این تسوید در عبارت مولف این نظر را موید است و در ۱۱۴۹ق. پاکنویس و مراجعه و مقدمه نویسی و تکمیل کتاب خاتمه یافته است. مترجم گذشته از اینکه لغتی را بدون ترجمه نگذارد هر جا که نیازمند به شرح و تفصیل بوده دریغ نکرده و هرگاه در مادهای فیروزآبادی اهمال کرده و لغتی را نیاورده باشد مترجم آن را ذکر و به ترجمه آن پرداخته و پیش از شروع به ترجمه خطبه قاموس، مقدمهای شامل شرح حال و مولفات فیروزآبادی به ترجمه از «الضوء اللامع» پرداخته و پس از آن سئوالهای و جوابهای وجیه الدین سهروردی و خود مترجم در توضیح و بیان مطالبی که برای استفاده از قاموس پیش از شروع به مراجعه آن هرکس بدان نیازمند میباشد، پرداخته و در هنگام ترجمه اصل کتاب، چون فیروزآبادی اشکالهای غیر واردی بر جوهری صاحب صحاح کرده باشد از طرف جوهری به جواب و رد اشکال پرداخته و در پارهای از موارد که بیانات فیروزآبادی را درست نیافته بر او اعتراض کرده و گاهی اعتراضهای عبدالرشید حسینی تتوی مدنی مولف فرهنگ رشیدی و منتخب اللغات را بر صاحب قاموس جواب گفته است و ترتیب ابواب و فصول این ترجمه چون قاموس، حرف آخر را باب و اول را فصل قرار داده و در ح ۸۹۵۰۰ بیت کتابت این ترجمه قابوس است. این کتاب جامع نفیس تاکنون چاپ نگردیده و نسخه آن کمیاب است و نگارنده جز این نسخه و نسخهای در کتابخانه آصفیه هند و نسخههای کتابخانه موزه بریتانیا نسخه دیگری از آن سراغ ندارد.
GENERAL NOTES PERTAINING TO DESCRIPTIVE INFORMATION
1
Text of Note
بسمله حمد و نیایش گوناگون معروض حضرت علیم و علامی که تعلیم کل اسماء از صفات خاصه اوست...
NOTES PERTAINING TO PUBLICATION, DISTRIBUTION, ETC.
Text of Note
اسلوب خط حاکم است که نویسنده هندی است.
NOTES PERTAINING TO PHYSICAL DESCRIPTION
نوع خط:
نوع کاغذ:
تزئینات جلد:
Text of Note
نستعلیق.
Text of Note
کشمیری.
Text of Note
تیماجی.
NOTE RELATING TO THE COPY IN HAND
1
Text of Note
این نسخه شامل تمام کتاب و به خط نستعلیق نوشته شده، تاریخ و نام نویسنده در هیچ جا یادداشت نگردیده، ظاهرا در اواسط ق ۱۲ق. و نزدیک به زمان مترجم نگارش یافته و اسلوب خط حاکم است که نویسنده هندی است.
EXTERNAL INDEXES/ABSTRACTS/REFERENCES NOTE
Name of source
ماخذ فهرست: مجلد دوم، صفحه ۱۴۰۶-۱۴۰۷.
SUMMARY OR ABSTRACT
Text of Note
این کتاب ترجمه و شرح قاموس اللغه فیروزآبادی لغوی مشهور است. مترجم یا شارح حبیب الله نام داشته.