طراحی و روان سنجی مقیاس حمایت اجتماعی درک شده سالمندان
[طرح تحقیقاتی]
/ مهشید فروغان، شیما نظری، فرحناز محمدی شاهبلاغی
تهران
: دانشگاه علوم بهزیستی و توانبخشی
، ۱۳۹۴.
چاپی
مقدمه :بخشی از ارزیابی جامع سلامت سالمندان به سنجش حمایت اجتماعی درک شده اختصاص می یابد .حمایت اجتماعی درک شده فراسازه ای است با تعاریف مفهومی متنوع و ابزارهای سنجش گوناگون که بسیاری از این ابزارها از نظر محتوا و ویژگی های روان سنجی قابل نقد هستند .تفاوتها و تغییرات فرهنگی ساختاری خانوادگی و اجتماعی جوامع مختلف دیدگاه متفاوت آنها نسبت به پدیده سالمندی و همچنین تغییرات جسمی و روانی ناشی از فرایند سالمندی فی نفسه منجر به بروز تغییراتی در درک سالمندان از حمایت اجتماعی می شود .واضح است که نمی توان فرض کرد ابزارهای حمایت اجتماعی درک شده با یک ترجمه ساده بطور یکسان در فرهنگ های مختلف عمل کنند بنابراین برای اندازه گیری مطلوب این مفهوم نیاز به تدوین ابزارهایی است که بطور ویژه بر مبنای شرایط فرهنگی و اجتماعی جامعه هدف طراحی شده باشند لذا در این مطالعه بر آن شدیم تا به طراحی و روان سنجی مقیاسی مناسب برای سنجش حمایت اجتماعی درک شده سالمندان ایرانی بپردازیم .روش :این مطالعه با رویکرد ترکیبی متوالی اکتشافی از نوع طراحی ابزار در دو فاز)کیفی/کمی (انجام شد .در فاز کیفی با استفاده از روش تحلیل محتوای هدایت شده مفهوم حمایت اجتماعی درک شده در سالمندان تبیین شد و گویه های مقیاس اولیه حمایت اجتماعی درک شده سالمندان بر مبنای طبقات و زیر طبقات استخراج شده از تحلیل مصاحبه های کیفی و مروری بر متون و ابزارهای حمایت اجتماعی درک شده تدوین گردید .در فاز کمی با مطالعه ای روش شناختی ویژگیهای روانسنجی مقیاس طراحی شده مورد ارزیابی قرار گرفت .جامعه پژوهش سالمندان مقیم جامعه در مناطق مختلف شهر تهران) شمال جنوب غرب شرق مرکز (بودند، که به کانونهای جهاندیدگان وابسته به شهرداری تهران مراجعه می کردند .یافته ها :در این مطالعه مفهوم حمایت اجتماعی درک شده از دیدگاه سالمندان ایرانی بعنوان در دسترس بودن مجموعه ای از حمایتهای عاطفی عملی اطلاعاتی مصاحبتی از سوی خانواده و دوستان بویژه فرزندان در عین وجود تعارضاتی در رابطه آنها با اطرافیان رضایت سالمندان از حمایت دریافت شده حمایت تدارکاتی سالمند از اطرافیان و حمایت معنوی تبیین گردید .در ادامه مقیاس اولیه حمایت درک شده با 98 گویه طراحی شد پس از انجام روایی محتوی و صوری تعداد گویه ها به 55 کاهش یافت در ادامه با محاسبه آلفای مقدماتی بر روی نمونه ای 30 نفره از سالمندان(=(47/0 تعداد گویه های مقیاس به 48 گویه تقلیل یافته و آلفا به 71/0 رسید .در تحلیل عاملی اکتشافی با تقلیل تعداد گویه های مقیاس به 34 گویه پنج عامل" حمایت عاطفی"" حمایت عملی"" حمایت معنوی"" تعارضات "و" رضایت از حمایت دریافت شده "شناسایی شدند که بیش از 52 واریانس کل مقیاس را تبیین کردند آلفای کل مقیاس 92/0 و در زیرمقیاسها بین 68/0 تا 87/0 محاسبه شد .رابطه منفی و معناداری بین مقیاس سنجش حمایت اجتماعی درک شده سالمندان و پرسشنامه سلامت عمومی گلدبرگ مشاهده شد=r=). - 878/ (0001/Pپایایی آزمون-آزمون مجدد زیرمقیاسها بر روی نمونه ای 30 نفره از سالمندان بعد از دو هفته98/0 - 85/0 و ضریب همبستگی درون طبقه ای 98/0 - 84/0 بدست آمد .نتیجه گیری :مقیاس" حمایت اجتماعی درک شده سالمندان "از روایی و پایایی مطلوبی برخوردار بوده و می تواند توسط محققین، بخصوص سالمندشناسان جهت ارزیابی وضعیت حمایت اجتماعی درک شده سالمندان مورد استفاده قرار گیرد .کلمات کلیدی :حمایت اجتماعی درک شده سالمندان مقیاس روان سنجی رویکرد ترکیبی متوالی اکتشافی
Developing and psychometrics of older adults perceived social support scale