عنوان

واکنش‌های فیزیولوژیکی ارقام گندم دیم پاییزه به تنش سرما تحت شرایط کشاورزی حفاظتی و مرسوم

پ۲۸۷۱۲

per

واکنش‌های فیزیولوژیکی ارقام گندم دیم پاییزه به تنش سرما تحت شرایط کشاورزی حفاظتی و مرسوم

هادی خرسندی

کشاورزی

۱۴۰۱

۱۰۱ص.

سی دی

دکتری

زراعت گرایش فیزیولوژی گیاهان زراعی

۱۴۰۱/۱۱/۱۹

کشاورزی حفاظتی یکی از راهبردهای موفق کشاورزی پایدار برای شرایط تغییرات اقلیمی به ویژه مناطق خشک و نیمه خشک است. کشاورزی حفاظتی با حفظ پوشش بقایای گیاهی در سطح خاک، انجام کمترین خاکورزی و رعایت تناوب زراعی منجر به حفظ منابع آب و خاک در کشاورزی می¬شود، از این رو، توسعه تحقیقات در این زمینه و حذف موانع توسعه آن از اهمیت بالایی برخوردار است. یکی از چالش¬های سیستم کشاورزی حفاظتی، اثر آن روی کاهش دمای خاک می-باشد که ممکن است بر رشد محصول اثر گذارد. بدین منظور آزمایشی طی دو سال‌ زراعی 98-1397 و 99-1398 در دو شرایط کنترل شده و مزرعه‌ای در موسسه تحقیقات کشاورزی دیم کشور برای بررسی واکنش¬های فیزیولوژیکی و بیوشیمیایی ارقام مختلف گندم دیم در سیستم کشاورزی حفاظتی اجرا شد. در شرایط کنترل شده، ارقام گندم نان شامل: سرداری، باران، ریژاو و گندم دوروم ساجی، راسکون و گردیش در قالب طرح فاکتوریل بر پایه طرح کاملاً‏ًٌَُ تصادفی در سه تکرار بعد از استقرار کامل در مرحله 3 الی 4 برگی در اتاقک سرد (فیتوترون) در معرض دماهای مختلف سرد و یخبندان (4+، 5-، 10- و 15- درجه سانتی¬گراد) قرار گرفتند و در شرایط مزرعه 6 رقم گندم دیم در قالب طرح اسپلیت- اسپلیت پلات بر پایه طرح بلوکهای کامل تصادفی در سه تکرار در سه تاریخ اواخر شهریور، اواخر مهر و اواخر آبان در تناوب نخود در دو سیستم خاکورزی حفاظتی (بی‌خاک‌ورزی) و مرسوم (گاو آهن برگرداندار) کشت شدند. نتایج شرایط کنترل شده نشان داد ارقام سرداری و باران به دلیل دارا بودن بیشترین میزان کلروفیل و آنزیم های سوپراکسید دیس موتاز و کمترین میزان پراکسیداسیون لیپیدی غشا از ارقام متحمل به سرما هستند. در مقابل میزان پراکسید هیدروژن در ارقام ریژاو و ساجی (اراقم حساس به تنش سرما) در دمای 15- درجه سانتی‌گراد بیشتر از سایر ارقام بود. تمامی ارقام در شرایط مزرعه و در تیمار بی‌خاک‌ورزی بیشترین فعالیت آنزیم‌های آنتی اکسیدان و کمترین میزان پراکسید هیدروژن و پراکسیداسیون لیپیدی غشاء را داشتند. با این وجود سرداری و باران نسبت به سایر ارقام از کارایی بیشتری در تحمل به تنش سرما برخوردار بودند. بنابر نتایج بدست آمده در سیستم کشاورزی حفاظتی در اراضی دیم مناطق سرد‏، تاریخ کاشت و مراحل فنولوژیکی گیاه در برخورد با سرما در زمستان و بهار از اهمیت بالایی برخوردار بوده و گزینش ارقام متحمل به سرما با بهبود ویژگی‌های فیزیولوژیکی تحت تنش سرما می¬تواند آسیب¬های تنش سرمایی را به شدت کاهش دهد.

Abstract :Conservation agriculture is one of the successful strategies of sustainable agriculture in the context of climate change. Research has shown that in conservation tillage systems, soil temperature decreases and this may affect crop growth. Investigating the effects of this issue can be important in the development of conservation agriculture in cold regions of the country. For this purpose, an experiment was conducted during 2018-2019 and 2019-2020 in two controlled and field conditions in the dryland agricultural research institute of Maragheh to study the physiological and biochemical reactions of different dryland wheat cultivars. Under controlled conditions, wheat cultivars were exposed to different cold and frost temperatures (+4, -5, -10 and -15 ° C) and under field conditions, six wheat cultivars (Baran, Saradri, Rizhav, Saji, Rascon, Gerdish) on three different planting dates (September, October and November) in chickpea rotation under conservation and conventional tillage conditions as a split-plot designs were planted based on a randomized complete block design with three replications. The results of controlled conditions showed that Sardari and Baran cultivars are cold tolerant cultivars due to having the highest amount of chlorophyll and SOD and the lowest amount of MDA. In contrast, the amount of H2O2 in Rizhav and Saji cultivars (sensitive cultivars to cold stress) at -15 ° C was higher than other cultivars. All cultivars had the highest activity of antioxidant enzymes and the lowest amount of H2O2 and MDA in field conditions in no-till treatment. However, Sardari and Baran were more effective in cold stress tolerance than other cultivars. According to the results obtained in the conservation agriculture system in the dry lands of cold regions, the date of planting and the phenological stages of the plant in dealing with cold in winter and spring are of great importance, and the selection of cold-tolerant cultivars can improve the physiological characteristics under cold stress. It can greatly reduce the damage caused by cold stress.

Physiological responses of autumn dryland wheat cultivars to cold stress under conservation and conventional agricultural conditions

‏خرسندی،

‏هادی

تهیه کننده

‏زهتاب سلماسی،

لطفی،

قاسمی گلعذانی،

‏سعید

‏ رامین

‏ کاظم

استاد راهنما

استاد راهنما

استاد مشاور

تبریز