۲۰۱۲پ
per
واکنش ارقام جو پاییزه به قطع آبیاری از نظر صفات زراعی و ویژگی های ریشه در شرایط مزرعه‌ای و گلخانه‌ای و ارتباط آن ها با نشانگرهای ISSR
/سهیلا شایان
تبریز: دانشگاه تبریز
۱۶۴ ص، جدول، نمودار، عکس، لوح فشرده
چاپی
واژه نامه بصورت زیرنویس
کتابنامه ص.: ۱۵۲-۱۶۴
کارشناسی ارشد
مهندسی کشاورزی- اصلاح نباتات
۱۳۸۸/۰۳/۰۴
تبریز: دانشگاه تبریز
یکی از مشکلات موجود در مسیر تولید جو، به عنوان یکی از غلات مهم مورد کشت در ایران، مواجهه آن با گرما و خشکی آخر فصل است که موجب رسیدگی زود هنگام گیاه و کاهش عملکرد دانه می‌صشود .در این راستا پژوهشی به منظور بررسی تأثیر تنش کمبود آب روی جو طی دو آزمایش جداگانه) مزرعه و گلخانه (و بررسی تنوع ژنتیکی آن توسط نشانگرهای مولکولی انجام یافت .آزمایش مزرعه‌صای در قالب اسپلیت پلات بر اساس طرح بلوک‌صهای کامل تصادفی با دو تکرار اجرا شد .فاکتور اصلی شامل شرایط آبیاری به صورت آبیاری کامل و قطع آبیاری در مرحله خمیری و فاکتور فرعی شامل ۴۰ رقم جو پاییزه بودند .صفات مورد اندازه‌صگیری در مزرعه شامل عملکرد دانه، تعداد دانه در سنبله، وزن صد دانه، تعداد پنجه بارور، بیوماس، شاخص برداشت، وزن کاه، ارتفاع بوته، طول سنبله اصلی و تعداد روز تا ظهور سنبله بودند .بین ژنوتیپ‌صهای مورد مطالعه از نظر تعداد دانه در سنبله، وزن صد دانه، ارتفاع بوته، طول سنبله اصلی و تعداد روز تا ظهور سنبله اختلاف معنی‌صداری مشاهده شد .نتایج به دست آمده نشان داد که تنش خشکی، صفات اندازه گیری شده در مزرعه را تحت تأثیر قرار می‌صدهد .همبستگی عملکرد دانه تک بوته با صفات تعداد دانه در سنبله، تعداد پنجه بارور و بیوماس تک بوته در هر دو شرایط عادی و تنش کمبود آب معنی‌صدار بود .نتایج تجزیه علیت نشان داد که در شرایط عادی، تعداد دانه در سنبله و تعداد پنجه بارور و در شرایط تنش کمبود آب تعداد دانه در سنبله دارای بیشترین اثر مستقیم مثبت بر عملکرد دانه تک بوته بودند .تجزیه خوشه‌صای بر اساس میانگین صفات مورد مطالعه به روش Ward و فاصله اقلیدسی، ژنوتیپ‌صها را در هر دو شرایط عادی و تنش کمبود آب در چهار گروه قرار داد .آزمایش گلخانه‌صای در قالب فاکتوریل با طرح پایه بلوک‌صهای کامل تصادفی با دو تکرار انجام شد .تنش رطوبتی با دو سطح) آبیاری کامل و تنش خشکی به صورت قطع آبیاری در مرحله پنجه صزنی (و ۲۸ رقم، فاکتورهای مورد مطالعه را تشکیل دادند .صفات مورد بررسی در گلخانه شامل وزن خشک ریشه، حجم ریشه، وزن خشک بخش هوایی و نسبت وزن خشک ریشه به بخش هوایی بودند .بین ژنوتیپ‌صهای مورد مطالعه از نظر تمامی صفات مذکور به جز وزن خشک بخش هوایی اختلاف معنی‌صداری مشاهده شد .در اثر خشکی ارزش تمامی صفات مورد مطالعه به جز نسبت وزن خشک ریشه به بخش هوایی کاهش یافت .همبستگی بین صفات ریشه‌صای در هر دو شرایط عادی و تنش خشکی مثبت و معنی‌صدار بود .نتایج تجزیه علیت نشان داد که اثرهای مستقیم وزن خشک ریشه، حجم ریشه و نسبت وزن خشک ریشه به بخش هوایی بر وزن خشک بخش هوایی به ترتیب مثبت و بالا، مثبت و نسبتا پایین و منفی و بالا بودند .در شرایط تنش کمبود آب نیز اثرهای مستقیم وزن خشک ریشه و نسبت وزن خشک ریشه به بخش هوایی بر وزن خشک بخش هوایی به ترتیب مثبت و بالا و منفی و بالا بودند .تجزیه خوشه‌صای بر اساس میانگین صفات مورد مطالعه با استفاده از روش Ward و فاصله اقلیدسی ژنوتیپ‌صها را در هر دو شرایط عادی و تنش کمبود آب در چهار گروه قرار داد که ژنوتیپ-های متحمل به خشکی در هر دو شرایط در گروه‌صهای جداگانه قرار گرفتند .تجزیه به عامل‌صها با استفاده از صفات ۲۸ ژنوتیپ جو در شرایط عادی نشان داد که دو عامل اول ۰۰/۹۳ درصد تغییرات داده‌صها را توجیه می‌صکنند .عامل اول، که عامل صفات ریشه‌صای نامیده شد، ۵۷/۵۵ درصد از تغییرات کل را توجیه کرد .عامل دوم، که به عامل رشد کلی موسوم شد، ۴۲/۳۷ درصد از تغییرات را توجیه کرد .در شرایط تنش کمبود آب نیز در مجموع دو عامل مستقل ۹۸/۸۹ درصد از تغییرات داده‌صها را تبیین نمودند .عامل اول با نام عامل صفات ریشه-ای، ۹۲/۵۳ درصد از تغییرات داده‌صها را تبیین کرد .عامل دوم با نام عامل بخش هوایی، ۰۶/۳۶ درصد از تغییرات داده‌صها را توجیه نمود .با توجه به میانگین ژنوتیپ‌صهای جو مورد مطالعه مشاهده گردید که در شرایط تنش کمبود آب ژنوتیپ ۳ از لحاظ صفات تعداد دانه در سنبله، بیوماس تک بوته و عملکرد دانه تک بوته در مزرعه و نیز از جنبه‌صی وزن خشک ریشه، حجم ریشه و نسبت وزن خشک ریشه به بخش هوایی دارای میانگین بالایی بود .در مطالعه‌صی تنوع ۴۵ رقم جو با استفاده از ۱۴ آغازگرISSR ، میزان اطلاعات چند شکلی نشانگرها بین ۱۱۹/۰ تا ۲۳۹/۰ با میانگین ۱۸۳/۰ برآورد شد .شاخص نشانگر نیز بین ۱۹۰/۳ و ۳۰۷/۲۶ با میانگین ۴۰۱/۹ برآورد شد .گروه بندی ژنوتیپ‌صهای جو مورد مطالعه بر اساس داده‌صهای مولکولی با استفاده از الگوریتم Neighbor Joining و بر اساس ضریب فاصله Number of Differences مناسب‌صتر از سایر روش‌صها بود .تجزیه ارتباط نشانگرهای ISSR با صفات مورد اندازه‌صگیری روی ژنوتیپ‌صهای جو در هر دو شرایط عادی و تنش کمبود آب حاکی از آن بود کهISSR های ۱۵ و ۲۳ دارای رابطه معنی‌صداری با اکثر صفات مورد اندازه‌صگیری در هر دو محیط گلخانه و مزرعه هستند.
.method and Euclidean distance, resulted in four clusters in both normal and water stress condition. More drought tolerant genotypes were included in separate groups in both conditions. The factor analysis of ۲۸ barley genotypes in normal condition showed that the first two factors accounted for ۹۳.۰۰ percent of data variation. The first factor which was named root characters, determined ۵۵.۵۷ percent of the total variation. The second factor, named total growth factor, determined ۳۷.۴۲ percent of total variation. In the water stress condition two factors, accounted for ۸۹.۹۸ percent of total variation. The first factor under the name of root characters, accounted for ۵۳.۹۲ percent and the second factor, under the name of shoot factor, determined ۳۷.۰۶ percent of data variation. In the water deficit condition the genotype No. ?۳? had high mean in terms of the grain number per spike, biomass per plant and grain yield per plant in the field and terms of root dry weight, root volume and the ratio of root to shoot dry weight in the greenhouse. Also the diversity of ۴۵ barley genotypes was studied using ۱۴ ISSR primers. Polymorphic information content (PIC) was estimated to be between ۰.۱۱۹ and ۰.۲۳۹ with the average of ۰.۱۸۳. The marker index ranged from ۳.۱۹۰ to ۲۷.۳۰۷ with the mean of ۹.۴۰۱. The classification of studied barley genotypes by molecular data using neighbor joining algorithm based on distance coefficient of number of differences was better than other methods. Association analysis of ISSR markers with measured characteristics of barley genotypes in both normal and water stress conditions showed that ISSR۱۵ and ISSR۲۳ had significant relationship with the most of the characters in both field and greenhouse conditions sصمalgorithm and Euclidean distance, grouped genotypes in four clusters in both normal and water stress conditions. The greenhouse experiment was conducted as factorial arranged in a randomized complete block design with two replications. One factor had two irrigation levels (a normal irrigation and drought stress in the form of water withhold at tillering stage) and another factor consisted of ۲۸ barley genotypes. The traits measured in the greenhouse included root dry weight, root volume, shoot dry weight and ratio of root to shoot dry weight. There were significant differences between the genotypes under study with respect to all of the traits except shoot dry weight. Drought affected all of the studied characteristics adversely and increased the ratio of root to shoot dry weight. The correlations between the root characters in both normal and drought stress conditions were positive and significant. The results of path analysis showed that the direct effect of root dry weight, root volume and root to shoot dry weight ratio on shoot dry weight was positive and high, positive and relatively low, negative and high, respectively. Also in the water deficit condition the direct effect of root dry weight and root to shoot dry weight ratio on shoot dry weight was positive and high and negative and high, respectively. The cluster analysis on the mean of studied characters based on Ward sصمOne of the existing problems in the production process of barley, as one of the important cereals in Iran, is the heat and drought stress at the end of the growing season which causes early maturing of the crop and decreasing grain yield. In this regard an investigation was carried out in order to study the effect of the water deficit stress on barley through two separate experiments (field and greenhouse conditions) and to determine the genetic diversity of barley genotypes by ISSR markers. The field experiment was a spilt plot design arranged in randomized complete blocks with two replications. The main plots were two irrigation conditions as normal irrigation and water withhold in the dough stage and sub plots included ۴۰ winter barley genotypes. The characters measured in the field were grain yield, grain number per spike, ۱۰۰ grain weight, number of fertile tillers, biomass, harvest index, straw weight, plant height, main spike length and days to heading. There were significant differences among studied genotypes with respect to grain number per spike, ۱۰۰ grain weight, plant height, main spike length and days to heading. Drought stress affected all characters in the field. The correlation coefficient of grain yield per plant with grain number per spike, number of fertile tillers and biomass per plant was significant in both normal and water stress conditions. The results of path analysis indicated that in normal condition, grain number per spike and number of fertile tillers and in the water stress condition, grain number per spike had the highest positive direct effect on the grain yield per plant. The cluster analysis on studied characters based on Ward
Drought stress
Grain yield
Harvest Index
ISSR markers
Root characters
Winter barley
شایان، سهیلا
مقدم واحد، محمد، استاد راهنما
محمدی، ابوالقاسم، استاد راهنما
قاسمی گلعذانی، کاظم، استاد مشاور همکار
سیاه و سفید
نمایه‌سازی قبلی
