به منظور ارزیابی اثر تنش خشکی بر عملکرد دانه و روغن، اجزای عملکرد، درصد روغن و سایر صفات زراعی در ژنوتیپهای مختلف گلرنگ بهاره آزمایشی در سال زراعی ۱۳۸۴ در قالب طرح بلوکهای کامل تصادفی به صورت فاکتوریل با سه تکرار در شرایط عادی) بدون تنش (و تنش خشکی در ۲ مرحله شروع ساقه روی و شروع گلدهی در ایستگاه تحقیقات دانشکده کشاورزی دانشگاه تبریز واقع در اراضی کرکج اجرا شد .شش ژنوتیپ به اسامی عراقی۲۲۲ ،K.H.۶۴.۶۸ ،۳۴۰۷۷۹ ،۳۴۰۶۹ ، CART.۹۰.۹۴ و CART.۷۷.۱۹۱ در این آزمایش مورد ارزیابی قرار گرفتند .نتایج تحقیق نشان داد که تنش خشکی در ۲ مرحله) شروع ساقه روی و شروع گلدهی (بر صفاتی نظیر عملکرد دانه و روغن، اجزای عملکرد و ارتفاع بوته تاثیر معنیداری داشت .مقایسه میانگین ژنوتیپها تنوع ژنتیکی بالایی را نشان داد .ژنوتیپهای۳۴۰۶۹ ، K.H.۶۴.۶۸ و ۳۴۰۷۷۹ با داشتن بیشترین عملکرد دانه و روغن به عنوان ژنوتیپهای برتر و ژنوتیپ CART.۷۷.۱۹۱ با داشتن کمترین عملکرد دانه و روغن در شرایط عادی و تنشدار به عنوان ژنوتیپ کم محصول شناخته شدند .با توجه به نتایج به دست آمده، میتوان از شاخصهای تحمل تنش(STI) ، میانگین هندسی بهرهوری (GMP) و میانگین حسابی بهرهوری (MP) برای گزینش ارقام مقاوم به خشکی با توجه به اهداف بهنژادی در گلرنگ بهاره استفاده کرد .ضرایب همبستگی نشان داد که در شرایط محیطی نرمال و تنشدار عملکرد روغن تابعی از عملکرد دانه بوده و همبستگی بسیار بالایی با آن داشت .براساس تجزیه علیت در شرایط نرمال) بدون تنش(، بیشترین تاثیر مستقیم مثبت بر عملکرد دانه مربوط به صفات تعداد طبق در بوته و وزن هزار دانه بود در صورتی که در شرایط تنش خشکی، صفات وزن هزار دانه و تعداد دانه در طبق بیشترین تاثیر مستقیم مثبت را داشتند .تجزیه خوشهای براساس صفات مورد ارزیابی و شاخصهای مقاومت به تنش خشکی، ژنوتیپها را در ۴ گروه گروهبندی کرد.