بی تردید یکی از تاثیر گذارترین گروه های فرهنگی در آناتولی دوره ی سلجوقیان ر وم، طریقت های صوفیانه بودند که در میان سلاطین، امرا، بزرگان و توده های مردم از شهری و روستایی هواداران بی شماری داشتند . با بررسی اجمالی در باب طریق ت های موجود در این منطقه، اهمیت دو طریقت مولویه و بکتاشیه در رشد و رونق تصوف آشکار می شود .با این تفاوت که مولویه گرایش به حفظ ظاهر شریعت و پایبندی به احکام شرعی با درجاتی از شدت و ضعف از ویژگی های آن بود و غالبا توسط قشر شهری حمایت می شد ، و تعالیم دینی بکتاشیه با تاثیراتی از اعتقادات قدیم ترکان و باورهای تاویل گرایانه از مذهب که عمدتا از جانب روستاییان و ترکمنان کوچ نشین مورد حمایت قرار می گرفت، همراه بود .در این میان زنان نیز در هر دو گروه مولویه و بکتاشیه حضوری فعال به ویژه در زمینه های فرهنگی داشتند . گواه این ادعا گزارش های پراکنده ی موجود در آثار و نوشته های معدودی از مناقب نویسان و مورخان این دوره م ی باشد . به رغم همیت فعالیت های فرهنگی زنان صوفی در دو طریقت یاد شده کمتر پژوهش جامع و مستقلی در مورد این گونه فعالیت ها و موارد تفاوت و تشابه آنها در طریقت های مذکور انجام شده . لذا پژوهش حاضر بر آن است تا با روش توصیفی تحلیلی به مقایسه ی فعالیتهای فرهنگی بانوان صوفی در هر دو طریقت مولویه و بکتاشیه در آناتولی دوره ی سلجوقیان روم بپردازد .یافته ها نشان می دهد که زنان صوفی در هر دو طریقت مولویه و بکتاشیه به رغم تفاوت های موجود در وضعیت اجتماعی و بهره گیری از منابع قدرت و ثروت و هم چنین تفاوت در میزان پایبندی و رعایت احکام شرعی، به فعالیت های فرهنگی نظیر؛ شرکت در جلسات درس و وعظ پیر طریقت، برگزاری مراسم و آیین های صوفیانه، پذیرایی از جوانمردان و میهمانان و هم چنین خلافت و اداره امور خانقاه می پرداختند و با حضور فعال و ت╩ثیر گذار خود در رشد و رونق تصوف در آناتولی دوره ی سلجوقیان روم نقش به سزایی ایفا می نمودند.
زهرا ربانی، منیژه قدرتی وایقان
مقایسه فعالیت های فرهنگی زنان صوفی در آناتولی دوره ی سلجوقیان روم در دو طریقت مولویه و بکتاشیه