آیتالله طالقانی یکی از چهرههای اثرگذار در روند مبارزات سیاسی سالهای نخستین دهه ۱۳۴۰ش است که بررسی و تحلیل نقش و مواضع او در این دوران به روشن شدن فصلی از تاریخ مبارزات سیاسی ایران نیز مدد میرساند. به همین خاطر، مسئله اصلی نوشتار حاضر این است که طالقانی که در برابر تحولات بحث برانگیز کشور در آغاز دهه ۱۳۴۰ مانند لایحه انجمنهای ایالتی و ولایتی و نیز طرح موسوم به انقلاب سفید چه مواضعی اتخاذ کرد؟ و حکومت وقت با او چگونه رفتار نمود؟