ر دوران قاجاریه پس از اینکه آرامش نسبی در زمان پادشاهای فتحعلیشاه و ناصرالدین شاه قاجار برقرار شد، بشتری برای تولید فرشهای نفیس ایرانی مهیا گردید و در اواسط قرن ۹۱م/ ۳۱ق تحولی در تولید فرش دستباف در جهت تامین نیاز بازار جهانی بویژه بازار اروپا و آمریکا رخ داد و این کالا در اواخر دوره قاجاریه به یکی از مهمترین کالاهای صادراتی ایران تبدیل شد. همزمان با این تحولات در ایران، برخی از کشورهایی که در صنعت فرش دستباف دارای مزیت بودند، به فکر توسعه این صنعت افتاده و به عرصه رقابت در تجارت بینالمللی آن وارد شدند. بعد از جنگ بینالملل اول این رقابت در بازار جهانی شدت یافت و همواره تولید کنندگان بزرگ فرش در تصاحب بازارهای جهانی بخصوص بازار اروپا و آمریکا در رقابت با یکدیگر قرار داشتند. در دوره پهلوی نیز فرش دستباف در تجارت خارجی ایران نقش مهمی داشت و مهمترین کالای صادراتی ایران بعد از نفت بود و تحت تاثیر تحولات سیاسی واقتصادی داخلی و بینالمللی قرار گرفت و دچار افت و خیزهای شد. در این دوره تجارت فرش به دلیل اهمیتی که داشت، مورد توجه دولت قرار گرفت. نظر به آغاز تجارت فرش دستباف و رقابت بینالمللی آن در اواسط دوره قاجاریه و تبدیل شدن آن به مهمترین کالای صادراتی غیرنفتی در دوره پهلوی و از آنجا که تاکنون تجارت فرش ایران به صورت تخصصی و همه جانبه مورد بررسی قرار نگرفته است، در این پایاننامه سعی شد با مراجعه به اسناد دست اول بجای مانده از دوره قاجاریه و پهلوی با استفاده از (مرکز اسناد و تاریخ دیپلماسی وزارت امور خارجه)، (گنجینه مرکز اسناد ملی)، (کتابخانه و مرکز اسناد مجلس شورای اسلامی) و منابع تاریخ اقتصادی این دوران، تجارت فرش ایران در جنبههای مختلف از جمله صادرات، بازار بینالمللی، رقبای تجاری، کشورهای خریدار، سازمان تولید و تجارت، قیمت و نقش دولت در دوران مذکور مورد بررسی قرار گیرد.
تاریخ تجارت فرش ایران (قاجاریه و پهلوی اول)