مناره در شهرهای اسلامی و نقش آن در نشانه شناسی شهری
[مقاله]
علی اوصانلو
۸ص.
شهرهای اسلامی از گذشته دارای کارکردها و فعالیت هایی بودند که این فعالیت ها نیاز به عرصه کالبدی و فرمی برای بروز و ظهور داشتند. بیشتر کارکردهایی که در شهرهای اسلامی شکل گرفتند یا از قبل از اسلام به عاریه گرفته شده بودند که با تغییراتی برای شهر اسلامی قابل استفاده بودند و یا اینکه پس از اسلام در شهرها ایجاد شده و به کار گرفته شدند. از این رو شهرهای اسلامی دارای شاخصه هایی شدند که آن ها را از شهرهای قبل از اسلام و غیر اسلامی جدا می نمود. برخی از این شاخصه ها در دوره ای ظهور کرده و پس از مدتی افول کرده اند. البته بوده اند تعدادی که همچنان پس از سال ها با یا بدون تغییر شکل پابرجا هستند و به کاکرد خود ادامه می دهند. مسجد یکی از دستاورد های فرهنگی و اساسی شهر اسلامی است که در تبلور کالبدی خود تغییرات چشمگیری در شکل شهر اسلامی ایجاد کرد. مساجدی که از انواع مختلف و در اشکال متفاوتی ساخته می شدند و می شوند و از بخش های معماری مختلفی نیز بهره مندند. یکی از این بخش هایی که از دیرباز یا همان ابتدای تاریخ اسلام خود را در کنار مسجد دیده و جلوه گر بوده است،مناره می باشد. این ساخته پر معنا که هنر و تمدن اسلامی را در سطح کالبدی آن تعالی بخشیده است. از همین رو در این مقاله با بررسی سیر ایجاد و تحول مناره و کارکرد های آن و همچنین بررسی نشانه شناسی شهری و نظریات مورد بحث در این زمینه، حوزه های دلالت مناره به عنوان نشانه مورد بررسی قرار داده شده است. در انتها نیز به این مهم دست یافته شده است که مناره به عنوان عنصر مهمی در شهرسازی اسلامی دلالت بر نشانه داشته و تمامی شاخصه های آن را در بر دارد. داده های مورد نیاز در این تحقیق به روش اسنادی گرد آوری شده است.
"برخی از واحدهای شهری که در تبلور کالبدی فعالیت ها به وجود آمده بودند نقش نشانه را در سلسله مراتب شاخصه های فضای شهری داشتند که در طبقه بندی اصول شهرسازی از وجوه قابل بیان و درخور توجه و در میان جنبه های مثبت شهر اسلامی است. در این مقاله سعی بر این است تا جایگاه مناره در شهر اسلامی و انواع آن و سبقه به وجود آمدن آن را مورد کنکاش قرار داده شود و آن را با اصول نشانه شناسی شهری در نظریات شهرسازی مقایسه کند. نظریه سوم بر شکل مناره های اولیه و منابع بی واسطه آنها متمرکز است و بنابراین مستلزم این فرض است که دست کم نشانه هایی از عملکرد ابتدایی متناسب با این شکلها در دوره اسلامی سالم مانده باشد. (هیلن براند،170:1386) پیرنیا در کتاب سبک شناسی هنر معماری در سرزمین های اسلامی پس از نامبردن انواع مساجد بیان می کند،(در خارج و در مجاورت مسجد مناره ای بنا شده که یادآور ناقوس کلیساها است. جدول زیر مقایسه بین مشخصه های لینچی نشانه و مشخصه های مناره را نمایش می دهد: مشخصه های لینچی نشانه شهری مناره داشتن فرم واضح متضاد با زمینه غلبه و تسلط محل نشانه بر اطراف خود مرئی بودن از نقاط بسیار کنتراست با عوامل نزدیک عاملی در تضاد فرهنگی با زمینه خود قدمت تاریخی واجد علامت مشخص مترتب بودن معنا بر نشانه ماخذ:نگارنده 4- بحث و نتیجهگیری آنچه در پژوهش حاضر بیان شد،در مورد چگونگی قرار گیری مناره ها ،به عنوان عنصری معماری در شهرهای جهان اسلام از ابتدا تا کنون بود."
به عنوان مثال از تجمع منارهها در یک زمینه کلی میتوان به منارههای بارگاه حضرت معصومه (س) در شهر مقدس قم ......
مطالعات جغرافیا، عمران، مدیریت شهری
، دوره دوم - شماره ۲ (۸ صفحه - از ۱ تا ۸)
تابستان ۱۳۹۵
مناره ها
Minarets
شهرها و شهرستانهای اسلامی
Islamic cities and towns
نشانهشناسی و معماری
Semiotics and architecture
-- ایران
-- Iran
a06
a06
a08
a08
a10
a10
مناره ، شهر ، نشانه ، مسجد ، شهر اسلامی ، معماری ، نشانهشناسی شهری ، کالبدی ، کارکرد ، فرم
اوصانلو، علی
مناره در شهرهای اسلامی و نقش آن در نشانه شناسی شهری.pdf