عنوان

تحلیل و نقد دیدگاه مطرح در کتاب مرآه الانوار و مشکاه الاسرار در باره فهم تاویل آیات قرآن

۲۷۵۸پ

فارسی

تحلیل و نقد دیدگاه مطرح در کتاب مرآه الانوار و مشکاه الاسرار در باره فهم تاویل آیات قرآن

[پایان نامه]

/ فاطمه صالحی

؛ استاد راهنما: حمیدرضا مستفید

: دانشگاه قرآن و حدیث (پردیس تهران)

، ۱۳۹۴

۱۴۰ ص.

کتابنامه: ص.۱۳۵ -۱۴۰؛ همچنین به صورت زیرنویس

کارشناسی ارشد

علوم قرآن و حدیث

۱۳۹۴/۰۶/۳۰

۱۹

تفسیر مرآة الأنوار و مشکاة الأسرار اثر ابوالحسن فتونی عاملی اصفهانی از علمای قرن 12 هجری و از شاگردان علامه مجلسی، حاوی تأویلات و بطون آیات می‌باشد. از آنجا که ایشان اخباری مسلک است، تفسیر قرآن را علاوه بر تأویلِ آن، کار معصوم (ع)می‌داند؛ اما در عمل می‌بینیم که به گونه‌ای اجتهادی روایاتی را که درصدد بیان بطون آیات نبوده‌اند، برای تأویل و بیان بطن آیات به کار برده است. ایشان معتقد است که علما تا زمان وی نسبت به امر تأویل سکوت اختیار نموده‌اند و دلیل این سکوت را تسامح و غفلت آنان می‌داند. بنابراین در این وادی وارد شده و به حسب ظاهر، بنا بر روایات اقدام به این امر نموده است؛ اما از آن‌جا که چنین نصوصی در برابر حجم آیات اندکند، با استفاده از عموم یا اطلاقِ روایات، دست به این کار زده و سعی نموده در موارد فقدان نص، برای آیات یا کلمات قرآن، تأویل ارائه دهد. به این معنا که هرگاه واژه‌ای از قرآن در روایتی یا زیارت ‌نامه‌ای و یا در ادعیه به کار رفته، آن تکه از متن را به عنوان معنای باطنی، ذیل آیۀ مورد نظرش قرار داده است. در اکثر این موارد دلیل و قرینه‌ای بر این نیست که امام معصوم (ع) در مقام بیان بطن آیه بوده باشند. کار وی بدانجا کشیده که هرگاه تأویل مفرده‌ای قرآنی را به دست آورده، به مترادفاتِ واژۀ مورد نظرش در قرآن نیز تعمیم و تسری داده است. بنابراین، عملکرد وی، این کتاب را از حالتِ ظاهراً روایی خارج نموده و به صورت اجتهادی روایی در‌آورده است.در این تحقیق سعی نمودیم تا حد امکان دیدگاه‌های این عالم را استخراج نموده و بعد از فصل کلیات، در فصل دوم بیاوریم و در فصل سوم به همان ترتیبِ فصل دو، به بررسی و نقد این دیدگاه‌ها بنشینیم. نیز اثبات نمودیم تعداد زیادی از روایات تأویلی در مقام بیان مصداقند؛ بنابراین اجتهاد و شیوۀ مؤلف در تأویل و بیان بطن آیات برهم می‌خورد؛ زیرا وقتی در روایتی مصداقی برای واژه‌ای قرآنی بیان شد، چه بسا تکرار همان واژه در جای دیگر از قرآن، مصداق دیگری داشته باشد؛ در نتیجه به طریق اولی، اجتهاد وی در تعمیمِ تأویلِ مترادفات نیز برهم می‌خورد؛ چرا که هر آیه مصادیق مربوط به خود دارد. همچنین بر این اساس که روایات زیادی بیان مصداق می‌کنند، نه بیان بطن، نیازی به تکلف‌های بی‌مورد از قبیل قائل به مجاز شدن، به دنبال قرینه گشتن و ... نیست. بدین ترتیب تعارض روایات جری ذیل یک آیه از بین می‌رود؛ زیرا مصادیق متعدد برای آن آیه بیان می‌کنند. کلید واژه‌ها: تأویل، تنزیل، بطن، مرآة الأنوار، مشکاة الأسرار.

تاویل -- جنبه های قرآنی

صالحی

، فاطمه

مستفید

، حمید رضا

، استاد راهنما

ایران

موسسه علمی وفرهنگی دارالحدیث قم

20171120

p ۲۷۵۸

p

TF

92029

1

a

Y