عنوان

بررسی و نقد روش تفسیر تفهیم القرآن

بررسی و نقد روش تفسیر تفهیم القرآن

محمد حسنین باقری

این پایان نامه به نقد و بررسی شیوه تفسیری به کار رفته در تفسیر تفهیم القرآن تألیف ابوالاعلی مودودی، یکی از مشهورترین و تأثیرگذارترین تفاسیر اهل سنت در شبه قاره هند می پردازد و نحوه استفاده ابوالاعلی مودودی در این تفسیر از عقل و نقل را بازنگری می کند. نویسنده در پنج فصل روش های مفسر کتاب مذکور، اعم از روش تفسیر روایی، روش تفسیر علمی و روش تفسیر عقلی و اجتهادی را با ذکر نمونه‌هایی از تفسیر کتاب تفهیم القرآن بررسیده و نقاط ضعف و قوت آن ها را شرح می دهد. وی در فصل اول کلیاتی از مفهوم تفسیر، مفهوم تأویل، روش‌های تفسیری و برخی واژه‌ها و اصطلاحات به کار رفته در این نوشتار پرداخته است. در فصل دوم به تفصیل از زندگی نامه، شخصیت علمی و فرهنگی ابوالاعلی مودودی و کتاب تفسیری وی تفهیم القرآن سخن می گوید. در فصل سوم معنای لغوی و اصطلاحی تفسیر و تأویل و تفاوت آن ها را به صورت مشروح بیان کرده و دیدگاه مفسران و قرآن پژوهان و علمای لغت را در این زمینه جویا شده است. نگارنده در فصل چهارم نخست به بحث درباره تاریخ تفسیرپرداخته؛ و داستان تفسیر از دوران پیامبر اسلام، عصرامام علی( و پس از آن صحابه و تابعین را بررسیده و نخستین کتاب‌های تفسیر را معرفی می‌کند. آن گاه به شرح مهم ترین روش‌های مفسران در تفسیر قرآن کریم، مانند روش تفسیر قرآن به قرآن، تفسیر روایی (مأثور)، تفسیر عقلی و اجتهادی و تفسیر به رأی می پردازد و ویژگی های هر کدام را توضیح می دهد. وی در ادامه با ارائه تاریخچه هر یک از نوع تفاسیر از صدر اسلام تا عصر کنونی، شرایط به کار گرفتن هر یک از روش های تفسیری را بیان می‌کند. در فصل پنجم روش‌های به کار گرفته شده توسط مولانا ابوالاعلی مودودی در تفسیر تفهیم القرآن را بررسیده و معتقد است: ایشان در این تفسیر تقریباً از همه روش‌های تفسیری مذکور استفاده می‌کند، ولی رویکرد غالب وی در تفسیر همان روش تفسیر عقلی و اجتهادی است که در تفسیر آیات قرآن به ویژه تفسیر آیات الاحکام بهره می گیرد. نویسنده با توجه به ویژگی های تفسیر تفهیم القرآن به دیدگاه های تفسیری ابوالاعلی مودودی درباره شأن نزول آیات مربوط به اهل بیت( نیز پرداخته و تفسیر و روش تفسیری وی را نقد و ارزیابی می کند.

پ‍ای‍ان‌ن‍ام‍ه; نقد دیدگاه و آثار(دفاعیه، ردیه و پاسخ به شبهات);