عنوان

برجسته سازی در خطبه فدکیه حضرت زهرا سلام اله علیها

برجسته سازی در خطبه فدکیه حضرت زهرا سلام اله علیها

مقیاسی حسن, فراهانی سمیرا

برجسته سازی از جمله نظریه های ادبی معاصر است که با رویکردی ادبی به متون منظوم یا منثور، در صدد تبیین و تحلیل آن دسته از شاخصه ها و عناصر موثر در بافت کلام است که با تکیه بر علم بلاغت و آیین سخنوری، متون ادبی را از متون عادی ممتاز می سازد. به اعتقاد فرمالیست ها، برجسته سازی از طریق قاعده کاهی (هنجارگریزی) و قاعده افزایی به وجود می آید. بد ین معنا که شاعر و ادیب با کاستن قواعدی از زبان معیار یا افزودن قواعدی بر آن، صورت کلام خود را برجسته و متمایز از زبان عادی می گرداند. قاعده کاهی بیشتر در حوزه بدیع معنوی (علم بیان) نمود می یابد و قاعده افزایی نیز در حوزه بدیع لفظی (علم بدیع) رخ می نماید.حضرت فاطمه سلام اله علیها در خطبه مشهور فدکیه، به دفاع از حق شرعی خود می پردازد و بر آن است تا با گفتار شیوای خویش، امت نوپای اسلامی را که چشم بر حقانیت خاندان پیامبر صلی اله علیه و آله و سلم بسته اند، به راه هدایت بازگرداند. تامل در کلام رسا و اثرگذار حضرت سلام اله علیها زیبایی های ادبی به کاررفته در آن را، آشکار می سازد. گزینش الفاظ و واژگان و ترکیب آن ها در ساختار و بافت کلام ایشان به گونه ای است که متن خطبه را از متون عادی متمایز می سازد. حضرت با پیوند کلام خود به آرایه های ادبی و نیز رعایت نظم و توازن در کلام، همچون خطیبی توانمند، ارزش و تاثیرگذاری سخن خود را دوچندان می سازد. آنچه در این مقاله بدان پرداخته می شود، تحلیل ادبی خطبه فدکیه از منظر نظریه برجسته سازی است. بر این اساس، متن روایی خطبه بر طبق دو شیوه قاعده کاهی و قاعده افزایی، بررسی شده و زیبایی های ادبی به کاررفته در آن تحلیل و تبیین می شود.

برجسته سازی;خطبه فدکیه;قاعده افزایی;قاعده کاهی;

مقاله;