عنوان

بررسى تطبیقى ـ انتقادى اتحاد نفس با عقل فعال در فلسفه اسلامى

فارسی

بررسى تطبیقى ـ انتقادى اتحاد نفس با عقل فعال در فلسفه اسلامى

مهدى عبداللهی

قم

پاييز/ 1393

موسسه آموزشی و پژوهشی امام خمینی (ره)

عقل فعال افزون بر اینکه علت فاعلى و مدبر جهان مادى است، به منزله مخزن صورت هاى عقلى، آنها را به نفس انسانى افاضه مى کند. فیلسوفان مشائى و اشراقى به پیروى از ابن سینا با نفى اتحاد نفس با عقل فعال معتقد بودند دریافت صورت هاى عقلى، تنها با ارتباط نفس با عقل فعال حاصل مى شود. با این حال صدرالمتألهین در دو مسئله از اتحاد نفس با عقل فعال دفاع کرده، اشکالات ابن سینا را پاسخ مى دهد. نگارنده نخست با کمک گرفتن از سخنان صدرالمتألهین اشکالات فیلسوفان پیشین بر اتحاد نفس با عقل فعال را پاسخ گفته و سپس دیدگاه وى را تبیین کرده است. نگارنده بر دیدگاه صدرالمتألهین در موضع نخست، یعنى اتحاد نفس با عقل فعال در ادراک عقلى انتقاد دارد و ادعاى اتحاد نفس با عقل فعال از ابتداى پیدایش ادراک عقلى را ناتمام مى داند. نفس تنها پس از طى مراتب اشتداد جوهرى به اتحاد با عقل فعال دست مى یابد که همان موضع دوم مدعاى صدرالمتألهین است. مقصود از این اتحاد نیز، استکمال ذاتى نفس و تبدل آن به عقل است. به اعتقاد نگارنده در اینجا نیز پرسشى مهم پیشاروى صدرالمتألهین است که اگر چند نفر از انسان ها به مرتبه اتحاد با عقل فعال دست یافتند، آیا باید معتقد به کثرت عددى عقل فعال باشیم؛ درحالى که صدرالمتألهین معتقد است که «هر عقلى نوع منحصر به فرد است» نگارنده این قاعده را نیز داراى اشکال مى داند.

نفس آدمی;فلسفه (عام);استکمال نفس;عقل مستفاد;عقل فعال;علم نفس;اتصال نفس به عقل فعال;

عالم عقول;عقل منفعل;کمال نهایی نفس;علم النفس ملاصدرا;وجود فی نفسه عقل فعال;وجود فی انفسنای عقل فعال;امتناع تبدل انواع;حدوث عقل فعال;تعدد عقل فعال ;اتحاد مجردات;عامل کثرت افراد نوع;افاضه صور علمی;استحاله اتحاد دو موجود;وحدت علت فاعلی و غایی انسان;تبدل ذاتی

مقاله;