شعور و ادراک موجودات و همه ذرات هستی یکی از مسائلی است که مورد توجه و مطالعه بشر قرار گرفته است. پس از ظهور اسلام و نزول آیات الهی که در آن به تسبیح، نطق، حشر، گواهی و... تمامی موجودات اشاره شده، مباحث گستردهای میان مفسران، متکلمان، فلاسفه و علمای طبیعت در حقیقی و مجازی - قالی و حالی بودن تسبیح و همچنین شعور و حاجتمندی ذرات هستی آغاز گردید تا جایی که امروزه برخی فیزیکدان ها از شعور الکترونها، اتمها و تک سلولی ها سخن به میان آورده و عدهای از آنها این شعور و حیات را سرمنشاء آفرینش میدانند. آیات و روایات نورانی قرآن و اهل بیت(ع) در پی اثبات شعورمندی موجودات بوده و تسبیح و نطق و... آنها را حقیقی میپندارند و با این وسیله در پی متذکر ساختن انسانها به توحید ربوبی و رسالت و ولایت انبیاء و اولیاء او میباشند؛ ادراک و شعور، جاری و ساری در تمامی مخلوقات حتی جمادات هستند، اگرچه ما ازاین مسئله غافل باشیم و وجود ادراک و شعور را برای جماد متوجه نشویم و درک نکنیم. در هرحال ادراک و شعور برای تمامی جمادات بالفعل موجود است. کما اینکه آن دو برای نباتات و حیوانات موجود میباشند، نهایت امر این است که ادراک و شعور در انسان قویتر و اشکارتر از حیوان و در حیوان قویتر و روشنتر از نبات و در نبات قویتر از جماد میباشد. پس هر مخلوقی را که خداوند ایجاد فرموده مناسب با حالش ادراک و شعور عطا فرموده است. بر اساس آیات نورانی قرآن و روایات درربار اهل بیت(ع) حقیقت شعور و آگاهی موجودات عبارت است از: خودیابی و شناخت خالق و صانع، شناخت انبیاء و اوصیای الهی، علم و آگاهی از تسبیح و نماز خود، علم به عظمت و بزرگی حضرت حق جل و علاء و سرفرود آوردن و خم شدن در برابر او، تسلیم و سر سپردگی در مقابل فرامین الهی، آشنایی به وظایف و تکالیف و ماموریتهای خود، تاثیرپذیری از گفتار و نگاه و رفتار موجودات اطراف خود، ارتباط با سایر موجودات، دریافت و ضبط اتفاقات پیرامون خود، حضور در دادگاه الهی و ادای شهات و گواهی. اعتقاد به شعور موجودات آثار و کارکردهایی نظیر؛ آثار تربیتی مانند: تواضع و فروتنی، ادب و حیا، خلوص و یکتاپرستی؛ آثار بهداشتی مانند: بهداشت روح و روان، بهداشت جسم؛ آثار حقوقی مانند: حقوق حیوانات، حقوق نباتات و جمادات؛ و آثار علمی مانند: آثار پزشکی و درمانی و آثار تعلیمی میتواند داشته باشد