عنوان

فرایند ریشه یابی واژگان نهج البلاغه با تاکید بر روش ابن فارس

پ۸۵۹

فارسی

فرایند ریشه یابی واژگان نهج البلاغه با تاکید بر روش ابن فارس

[پایان نامه]

حسین مویدی

استاد مشاور: هادی حجت

دانشگاه قرآن و حدیث(قم)

۱۳۹۲

۱۵۹ص

کلیدواژه: ابن فارس،مقاییس اللغه،بن معنایی، اصل صحیح،کلمه واحده،واژه شناسی نهج البلاغه.

چاپی

کتابنامه: ص. ۱۵۴ - ۱۵۹؛ همچنین به صورت زیرنویس

کارشناسی ارشد

علوم حدیث(گرایش نهج البلاغه)

۳۱/۰۶/۱۳۹۲

۱۹

معنای استعمالی واژه،برایند مجموعه ای از لایه های معنایی است که از ژرف ترین آنها،معنای ماده و به تعبیری بن معنایی است.مقصود از بن معنایی،معنای وضع شده به ازای ماده است که مشترک میان گونه ها و کاربردهای آن ماده باشد.دریافت این بن معنایی،تأثیر بسزایی در فهم عمیق و همه جانبه از معنای یک واژه دارد.بر اساس اطلاعات موجود تنها احمد ابن فارس اثری مستقل در این موضوع نگاشته است.وی با تکیه بر اصطلاحات خاص لغوی همچون اصل و کلمه سعی کرده است بن معنایی را در هر ماده بیان نماید.از این رو پژوهش حاضر به هدف تبیین شیوه ابن فارس و نمایاندن تأثیر گذاری آن بر فهم واژگان نهج البلاغه،در ضمن چهار فصل سامان یافته است:در فصل نخست،به جهت آشنایی با شیوه های معجم نگاری،روش لغویان را در جمع آوری،ترتیب و تحلیل واژگان،مورد بررسی قرار داده ایم.در فصل دوم و سوم سعی شده است مبانی و روش ابن فارس در تحلیل واژگان پی جویی شود.از این رو با مطالعه و بررسی مقاییس اللغه دریافتیم که وی در این کتاب اثبات دو مبنا را دنبال می کند؛اول نظریه بن معنایی که آن را بر ریشه های رباعی مضاعف و ثلاثی تطبیق می دهد و دوم نظریه نحت که آن را بر ریشه های بیشتر از سه حرف منطبق می داند.در نوشتار پیش رو پس از بررسی های استقرایی به این نتیجه رسیده ایم که شیوه ابن فارس در هر ریشه این گونه است،که ابتدا عربی بودن واژه را با ابزارهایی که اشاره می شود مورد واکاوی قرار داده و سپس آن ریشه را از لحاظ قابلیت اشتقاق معنایی بررسی می کند حال اگر ریشه ای از این دو ویژگی برخوردار باشد به بررسی مشتقات آن پرداخته و با تشکیل خانواده لغوی برای هر ریشه،سعی می نماید تا به حلقه پیوند میان معانی گوناگون آن دست یابد.وی نتیجه پژوهش خویش را در ابتدای هر ریشه با اصطلاح اصل یا کلمه بیان می کند.أصل عبارت است از: بن معنایی مشترک میان هیئتها و کاربرد های گوناگون یک ماده لغوی در وضع و لحاظ واحد و کلمه نیز،اصطلاحی مقابل أصل می باشد.نظریه مذکور علاوه بر اعطای بصیرت لغوی به محقق در شناخت بن معنایی و دریافت لایه های عمیق تر معنای واژگان،فواید دیگری نیز به همراه دارد که عبارتند از: نقد آراء لغویان،برگزیدن معنای صحیح در موارد اختلاف، کشف واژگان مبدل و مقلوب،یافتن مواد اصلی واژگان و در نهایت کشف وجه تسمیه برخی واژگان.در فصل پایانی نیز به جهت آشنایی بیشتر با روش ابن فارس و همچنین تأثیر آن بر فهم عمیق واژگان،واژگانی از نهج البلاغه را برگزیده و کلام ابن فارس را همراه با ترجمه و شرحی کوتاه در پی آن ذکر نموده ایم.

م‍وی‍دی‌

، ح‍س‍ی‍ن‌

احسانی فر لنگرودی

حجت

، محمد

، هادی

، استاد راهنما

، استاد مشاور

ایران

کتابخانه دانشگاه قرآن و حدیث(پردیس تهران)

20140222

p ۸۵۹ پایان‌نامه

p

TF

92029

a

Y