عنوان
پدید آورنده
موضوع
رده
کتابخانه
محل استقرار
IR
۱۰-۱۹۶۲۱
فارسی
کلیات هروی
[نسخه خطی]
/ از: امیرحسین بن عالم هروی متخلص به حسینی.
۸۲۴ق.
بغلی. ۹*۱۵سم. ۱۱۵گ. ۱۷بیت.
مولف از عرفاء نامدار ق ۷ و ۸ق. و صاحب هفده سوال منظوم که شیخ محمود شبستری گلشن راز را در جواب آنها انشا نموده می‌باشد.
حسینی در کنز الرموز پس از مدح سهروردی و بهاءالدین زکریا ملتانی و شیخ صدرالدین به مدح سید شمس‌الدین محمد نامی مبادرت نموده و در نسخه کهن‌سال دیگر این ابیات را زیر عنوان «فی مدح امیرکبیر» ذکر نموده:
ساقی عشقم شراب ناب داد/ قطره‌ای از بهر ناپایاب داد
چون ز مستی یافتم از خود خلاص/ میر مجلس گشتم اندر بزم خاص
همت پیرم به جایی ره نمود/ کان ورای درک فهم و وهم بود
آن امیر کشور کشف و عیان/ دار ملک عشق را صاحب قران
گلشنی از باغ صدر انبیا/ سید فرزانه ختم اولیا
شمس ملت آسمان سروری/ گوهر پاکش ز بحر حیدری
نکته اسرار غیبی روشنش/ لاله توحید رست از گلشنش
هر زمانش ملک معنی در نظر/ در زمینش آسمانها بی سپر
چون سمند همتش جولان کند/ هر دو عالم را بیک میدان کند
پاک باز گوی وحدت جان او/ آیت صدق و یقین در شان او
کعبه تحقیق را از وی صفا/ رکن اول از مقام او رضا
اندرین میدان به چوگان کمال/ گوی بربود از خداوندان حال
باد اندر بزم حق دور مدام/ جرعه‌چین او حسینی و السلام
وفات امیرحسین هروی را بیشتر در ۷۱۸ق. نوشته‌اند ولی در هم در ۸۱۷ق. و مرحوم اعتصام در ج ۱ فهرست این کتابخانه وفات وی را در ۷۵۰ق. نوشته‌اند و در جای دگر این تاریخ را ندیدم و در تذکره الشعراء در ۷۱۹ق. و در ما در ۷۲۳ق. ثبت شده.
شرح حال امیرحسین هروی در تذکره الشعراء ص ۲۲۲-۲۲۵؛ نفحات الانس ص ۷۱۵-۷۱۶ م.س؛ مجالس العشاق مجلس ۳۲؛ هفت اقلیم، ص ۵۲۵-۵۲۷ م.س؛ مجمع الفصحا، ۲/ ۱۴-۱۸ و تاریخ مغول، ص ۵۴۵ نگارش یافته است.
بنابر تصریح در ص ۹۸ و ۱۶۰.
نوع خط:
تزئینات متن:
تزئینات نسخه:
نوع کاغذ:
تزئینات جلد:
نستعلیق.
عناوین مطالب با طلا و شنگرف نگارش یافته است.
در ص ۱۶۱ سرلوح کوچک بسیار زیبائی است و در آغاز هریک از کتاب‌های سه‌گانه مربع مستطیلی است که نام آن کتاب با طلا بر آن نوشته شده و همه برگ‌ها جدول‌کشی گردیده. پایان هریک از چهار کتاب تذهیب گردیده.
خانبالغ.
تیماجی.
1
نسخه از حوادث مصون نمانده.
1
ابراهیم نامی که پیش از این مالک نسخه بوده پشت صفحه نخستین ابیاتی نوشته و مهرهای گوناگون خود را بر آن برگ دیگر و برگ‌ها زده است.
ماخذ فهرست: مجلد دوم، صفحه ۱۶۶۷-۱۶۶۹.
آثار هروی که کلیات وی را تشکیل می‌دهند عبارت است از:
۱. کنز الرموز،
۲. صراط المستقیم،
۳. نزهه الارواح،
۴. روح الارواح
۵. سی نامه،
۶. طرب المجالس،
۷. زاد المسافرین،
۸. دیوان شعر،
۹. پنج گنج و غیر از اینها.
اینک به معرفی نسخی از کتاب‌های هروی که در اینجا می‌باشد می‌پردازیم:
۱. کنز الرموز، این کتاب مثنوی عرفانی است که در آن از سیر و سلوک و اسرار عبادات و تصوف سخن رفته و در ح ۷۵۰بیت می‌باشد.
آغاز: باز طبعم را هوائی دیگر است/ بلبل جان را نوائی دیگر است
۲. زاد المسافرین، این کتاب نیز مثنوی عرفانی است و مطالب آن در هشت مقاله منظم گردیده و نسخه ش ۱۱۶۶ که ظاهرا کامل است در حدود یک هزار و دویست و پنجاه (۱۲۵۰) بیت می‌باشد.
آغاز: ای برتر از آن همه که گفتند/ وانها که پدید یا نهفتند
۳. سی نامه، این مثنوی اگرچه شامل سی نامه عاشقانه و شامل مراتب و احوال عاشق و معشوق می‌باشد ولی خلاصه عرفان و سیر و سلوک و در حدود یک هزار و دویست (۱۲۰۰) بیت است.
آغاز: سر نامه کنم نام خدائی/ که نتوان گفتنش چون و چرائی
۴. پنج گنج، پنج قصیده می‌باشد و نسخه کهن‌سال ش ۱۱۶۴ شامل آن است آغاز هریک از قصائد آن این است.
آغاز گنج اول: مرا از عالم توفیق، مژده می‌رسد املا/ برانم زورق تحقیق، بسم الله مجریها
آغاز گنج دوم: رفت روز نشاط و عیش و سرور/ وقت عذر آمد ایها المغرور
آغاز گنج سوم: طلب ای سالکان راه بقا/ طرب ای ساکنان کوی بقا
آغاز گنج چهارم: چو تقدیر قسمت خدا می‌کند/ مگو آن چه کرد این چرا می‌کند
آغاز گنج پنجم: ای ترا در روز فطرت یا بنی آدم خطاب/ چند باشی هم چو حیوان در هوای خورد و خواب
۵. نزهه الارواح، در نسخه ش ۱۱۶۴ جز دو بیت آن نیست و در مجموعه ش ۶۲۱ این کتابخانه نسخه‌ای از آن موجود است که در جلد پیشین فهرست معرفی شده. و در پایان کتاب، سال انشاء آن احدی عشر و سبعمائه (۷۱۱) تصریح گردیده و مطالب کتاب در بیست و هشت فصل که آخرین آنها خاتمه آن است گذارده شده.
مندرجات آن به ترتیب عبارت است از:
۱. سی نامه (ص ۱-۸۰)، یک یا چند برگ میان ص ۵ و ۶ از این نسخه افتاده است و با این نقص در حدود یک هزار و دویست و پنجاه (۱۲۵۰) بیت می‌باشد. ۲.پنج گنج (ص ۸۱-۹۷)، از آخر این کتاب هم یک یا دو برگ افتاده و اینک در حدود دویست و هفتاد (۲۷۰) بیت است. ۳. نزهت الارواح، از این کتاب فقط دو بیت که در انجام آن می‌باشد در اینجا (ص ۹۸) مانده و باقی آن از میان رفته است. ۴. کنز الرموز (۹۹-۱۶۰)، در حدود نهصد و نود (۹۹۰) بیت است. ۵. زاد المسافرین (ص ۱۶۱-۲۲۹) در حدود یک هزار و صد (۱۱۰۰) بیت است.
۱۱۶۴
ایران
کتابخانه٬ موزه و مرکز اسناد مجلس شورای اسلامی
20121023
MF
87856
a
Y
