عنوان
پدید آورنده
موضوع
رده
کتابخانه
محل استقرار
IR
۱۰-۱۹۵۳۷
فارسی
شرح دیوان حافظ = بحر الفراسه
[نسخه خطی]
/ از: عبیدالله خویشکی چشتی.
شهر کشمیر.
ملا انور.
۱۲۱۹ق.
وزیری. ۱۸*۲۸/۵سم. ۳۵۲گ. ۲۳س.
به فرموده ملا محمد فاروق.
1
بسمله سپاس عظمت اساس واحدی را رسد که محمود است بجلایل ذات و معبودی را سزد...
از مقدمه این کتاب استفاده می‌شود مولف از اهل سنت و جماعت و معاصر شاه جهان (۱۰۳۷-۱۰۶۸ق.) پادشاه هند بوده و این کتاب را به نام وی موشح نموده و نیز از اینجا استفاده می‌شود که تخلص وی عبیدی بوده است.
ای عبیدی خموش شو تو از آن/ به که اوقات خویش صرف کنی
و در این کتاب که فقط غزلیات حافظ شرح گردیده به مناسبت، ابیاتی از سعدی، جبلی، انوری، فردوسی، جامی و دیگران و آیات و اخبار و حکایات مندرج گردیده، وی چندین شرح بر دیوان حافظ در دست داشته و از آنها و از کتاب‌های فرهنگ و غیر آن بسیار نقل‌ها دارد.
در کتاب‌های تذکره و مآخذی که در دست نگارنده است به شرح حال و آثار این مولف دست نیافتم جز اینکه در نگارستان سخن (ص ۶۲) گوید:
«عبیدی جوانی نورسیده بود چندگاه در لاهور این بیت او شور در هر طرف انداخت و به این تقریب حکیم ابوالفتح گیلانی تعریف او را بسیار کرده و به ملازمت اکبر پادشاه بدر و آن بیت این است:
متاع درد که پرسیدنم نمی‌ارزد/ کرشمه‌ای که بپرسیدنش نمی‌ارزم
و تصور می‌کنم که مراد از عبیدی مذکور مولف این شرح باشد که در زمان محمداکبر پادشاه هند (۹۶۳-۱۰۱۴) جوانی نورس بوده است.
این شرح در حدود نوزده هزار (۱۹۰۰۰) بیت کتابت دارد.
نوع خط:
تزئینات نسخه:
نوع کاغذ:
تزئینات جلد:
نستعلیق.
در آغاز شرح سرلوحی بسیار زیبا به طرز هندی است و همه برگ‌ها جدول‌کشی شده.
ترمه.
تیماجی.
2
در حاشیه برگ‌های چندی، یادداشت‌هایی از جناب قندهاری موجود و می‌رساند که در سفر حج نسخه را همراه داشته و مطالعه می‌نموده و نام شهرهای مختلف که یادداشت‌ها در آنجا نگاشته می‌شده در ذیل آنها موجود و تاریخ این یادداشت‌ها سال ۱۳۱۳ق. است.
ماخذ فهرست: مجلد دوم، صفحه ۱۶۰۳-۱۶۰۴.
این چند سطر از دیباچه کتاب بحر الفراسه را در اینجا می‌آوریم:
«و اتصاف به لسان غیب و عاری از وصمت و عیب درخور اوست. بناء علی هذا در اکثر اوقات به تدریس و تعلیم او مشغول می‌بودم و در تاویلات و توجیهات اکثر ابیات او که ظاهرا به قانون شرعی مخالفت دارند اندیشه خود را می‌گماشتم و هر توجیهی که از نهانخانه عدم بمنصه وجود جلوه‌گری می‌نمود سامعان را طیر روح در اهتزاز و مخاطبان را از شنیدن آن مرغ همت در پرواز می‌آمد حتی که بیش از این طاقت صبر و شکیبائی ندیدند ناگاه روزی جمع شده حاضر آمدند و گفتند که این معانی دقیق و مضامین حقیق که از نتایج افکار و اذهان مستنبط می‌گردد از تحریر بر اوراق روزگار تا قیام قیامت یادگار خواهد ماند و ناظران را از مطالعه آن ابواب فیض و فتوح خواهد گشود، چون به واسطه اشتغال مطالعه علوم معقولات فرصت دست نمی‌داد و در حصول مسئول ایشان تاخیر و امهال می‌گذشت و ایشان یوما فیوما الحاح و اقتراح از حد زیاده می‌نمودند چون رابطه اخلاص اتم از روابط اخروی است و از اجابت مسالت ایشان چاره ندیدم و از همه اشغال بر کنار و جدا مانده در تحریر «بحر الفراسه الافظ فی شرح دیوان حافظ» مشغول شدم تا آنکه در ساعت نیک و وقت مبارک به اتمام رسید. (ظاهرا جمله «در وقت مبارک» که به حساب ابجد ۹۷۳ق. می‌شود تاریخ انجام این شرح است).
فهرست ابواب و غزلیات این شرح که نور الانوار معروف به انورالدین سهروردی مرتب نموده و در سیزده برگ نگارش یافته به خط نویسنده نامبرده پیش از شروع به شرح نوشته شده.
بحر الفراسه
۱۱۱۰
ایران
کتابخانه٬ موزه و مرکز اسناد مجلس شورای اسلامی
20121011
MF
87856
a
Y
