عنوان
پدید آورنده
موضوع
رده
کتابخانه
محل استقرار
IR
۱۰-۱۹۴۰۲
فارسی
دیوان سوزنی سمرقندی
[نسخه خطی]
/ از: سوزنی.
محمدعلی عبرت مصاحبی.
۱۳۴۳ق.
ربعی. ۱۲*۱۸سم. ۱۹۱گ. ۲۵بیت.
1
آورد گرد فتح و ظفر پیش چشم ما/ باد از رکاب عالی لازال عالیا
مولف از شعرای مشهور ق ۶ق. است و تاریخ تولدش به درستی معلوم نیست، وفات او را در ۵۶۲ و ۵۶۹ق. نوشته‌اند، مسلما تا سال ۵۶۰ق. زندگانی می‌نموده چراکه در مدح سعدالملک گوید (ص ۳۰ نه ۲):
رسید ماه محرم به سال پانصد و شصت/ ببارگاه وزیر خدایگان بنشست
و ظاهرا از هشتاد سال بیشتر در این جهان بوده چراکه تصریح به هشتاد سالگی وی در دیوان (ص ۱۹۸ نه ۲) موجود است:
جز مدح شاه بیهده گوئی است شاعری/ هشتاد سال بس که بدی بیهده در آی
بنابراین بایستی پیش از سال ۴۸۹ یا ۴۸۲ق. بدین جهان پای گذارده باشد. از مباحث حکمی در دیوان وی چیزی یا اشاره‌ای نیافتم جز این بیت (ص ۳۰۲-۲۰۳ نسخه) در مدح یکی از صدور عمر نام است:
در مذهب تناسخ اگر راستی بدی/ گفتی هرآنکه دید تو را کان عمر توئی
از رودکی یک بیت را تضمین کرده (ص ۲۰۰ نسخه): در مدح تو بصورت تضمین ادا کنم/ یک بیت رودکی را در مدح بلعمی
صدر جهان جهان همه تاریک شب شده است/ از بهر ما سپیده صادق تو می‌دمی
نام سوزنی بنابر تصریح خود وی در قصیده‌ای که در مناجات با کردگار انشاء نموده (ص ۷-۷ نه ۲) عمر بوده:
نام من چون صاحب عادل عمر خوانند خلق/ دور دار از جور گردون وز ستمکاری مرا
و کنیت وی چنان‌که در تاریخ گزیده و بعضی از نسخ دیوان وجود دارد ابوبکر است.
(ص ۳ نه ۱)
سوزنی القاب دارم لیک بوبکرم بنام/ خوب نامستم گنه کردم پناه آورده‌ام
ولی در نسخه دیوان م.س که در ۱۰۳۳ق. نوشته شده این بیت چنین نگارش یافته:
نام من مسعود و القابم بخوانی سوزنی/ نیک نامستم گنه کارم پناه آورده‌ام
و به همین مناسبت و دلیل نگارنده در فهرست آن کتابخانه (ص ۶۰۹-۶۱۱ ج ۲) سوزنی را مسعود نوشت.
سوزنی به انتساب خود به سلمان فارسی تفاخر می‌کند و بدین سبب گاهی سلمانی تخلص دارد:
(ص ۱۲۲ نسخه ۲)
بزهد سلمان اندر رسان مرا ملکا/ از آنکه از دل و جان دوستدار سلمانم
در نسخه م.س است: اگر بنسبت سلمانیم ز روی پدر/ که تا بسیرت سلمان شوم دعائی گوی
(ص ۳۷۰) هم بر آن وزن گفت سلمانی/ ای سنائی قدح دمادم کن
و در تاریخ گزیده نیز این نسبت وی تصریح گردیده است.
و لیس احوج منی من الوری بلقاک/ من السلام فقل یا منای من ینهاک
فکن رحیما یا سیدی علی مولاک
برای شرح حال سوزنی گذشته از مندرجات دیوان وی.
نوع خط:
نوع کاغذ:
تزئینات جلد:
نسخ خوب.
حنائی.
مقوائی، عطف و گوشه تیماج.
1
از روی سه نسخه نوشته به تصحیح ابیات آن پرداخته و سردار معظم خراسانی پشت صفحه نخستین نوشته که برای کتابخانه وی نوشته شده و قصائد و قطعات و غزلیات رباعیات شامل مدائح شامل مدائح را در بخش اول واهاجی و مطایبات و هزلیات آنها را در بخش دوم مرتب به ترتیب حروف تهجی نوشته.
ماخذ فهرست: مجلد دوم، صفحه ۱۵۲۳-۱۵۲۵.
نک: لباب الالباب، ۳/ ۱۹۱-۱۹۸، ۱/ ۳۳۲-۳۳۶؛ تاریخ مفصل ایران، تاریخ مغول، ص ۱۰۰-۱۰۳؛ هم ۱۱۵۸ م س، آتشکده آذر، ص ۳۴۸، مجمع الفصحا ۱/ ۲۴۹-۲۵۲، ریاض العارفین ص ۲۱۰ و سخن و سخنوران، ۱/ ۳۳۴-۳۴۴.
بیش از ۹۰۰۰ بیت می‌باشد.
۹۹۸
ایران
کتابخانه٬ موزه و مرکز اسناد مجلس شورای اسلامی
20120926
MF
87856
a
Y
