خلاصه عباسی چنانکه از نام آن به دست میآید و در دیباچه آن هم تصریح گردیده بر حسب خواست و امر عباس میرزای نائب السلطنه ( -۱۲۴۹ق.) از سنگلاخ مختصر شده به این معنی که شواهد و مشتقات آن را انداخته و مختصر کننده مدعی شده که تمام سنگلاخ را فعلا و قوه این مختصر که عشری از اعشار اصل، کتابت ندارد، دارا است و مقدمه سنگلاخ را که در نحو و صرف زبان ترکی میباشد نیز مختصرا دارد و چنانکه در ص ۱۷۴ ج ۲ فهرست سپهسالار نوشتهام تالیف این مختصر در ۱۲۴۰ق. یا اندکی پیش از آن بوده و در ح ۶۰۰۰ بیت کتاب دارد و تاکنون چاپ نشده است.
بنا به فرمان محمدقلی خان قشقایی ایل بیگی فارس نوشتهاند.
1
بسمله الحمد لله الذی جعل الناس شعوبا و قبائل... اما بعد چون خاطر ملکوت ناظر بندگان...
مولف و مختصر کننده آن محمد بن عبدالصبور خویی معروف به حکیم قبلی است که در زمان ناصرالدین شاه حکیم باشی بود و در المآثر و الآثار (ص ۲۰۳) به همین عنوان معروف، معرفی گردیده و از طرز نگارش آن به دست میآید که پیش از تالیف المآثر و الآثار جهان را بدرود گفته است. مولفات دیگر این مولف مجمع الحکمتین و جامع الطبین و انوار ناصریه است و در ص ۱۲۲ دانشمندان آذربایجان نوشته شد: کتاب تعلیم نامه در عمل آبله زدن تالیف دکتر کارمک انگلیسی را به فارسی ترجمه کرده و در ۱۲۴۵ق. در تبریز با حروف سربی چاپ شده است.
در آغاز و انجام کتاب به نام کتاب سنگلاخ شناسانده شده ولی مسلما خلاصه عباسی است و در دیباچه هم تصریح به این نام گردیده.
نوع خط:
تزئینات نسخه:
نوع کاغذ:
تزئینات جلد:
نستعلیق خوب.
دارای یک سرلوح زیبا و حواشی دو صفحه نخستین تذهیب و نقاشی ظریفی شده و تمام صفحات مجدول به طلا و لاجورد است.
ترمه.
تیماجی تذهیب شده.
ماخذ فهرست: مجلد دوم، صفحه ۱۳۹۶-۱۳۹۷.
این کتاب مختصر کتاب سنگلاخ است که در ترجمه لغات ترکی مغولی و جغتایی میباشد و آن را میرزا مهدی خان منشی نادرشاه تالیف نموده و در همین فصل شناسانده خواهد شد.
طرز این کتاب این است که لغات را با مراعات حرف اول و دوم و تقدیم مشتقات بر جوامد به ترتیب حروف تهجی از الف تا یاء (لغات هر یک از حروف را به عنوان کتاب الف و با و غیره ثبت کرده) ذکر نموده و پس از ختم کتاب یاء اشعاری را از امیرعلی شیر نوایی که معانی آنها معلوم نشده به نام خاتمه نقل کرده است.