عنوان
پدید آورنده
موضوع
رده
کتابخانه
محل استقرار
IR
۱۰-۱۵۸۲۶
عربی
اتحاف الاخصاء بفضائل المسجد الاقصی
[نسخه خطی]
/ / از: محمد بن احمد بن علی منهاجی سیوطی (۸۱۳-۸۸۰ق)
بغداد
: سلیمان بن صالح آغاء ینکیچریان بغداد
، ۱۸ رجب ۱۱۵۸ق.
؛یک، ۱۴۵ برگ، ۱۶/۴*۲۱/۵، ۱۹ سطر، ۱۰*۱۵.
1
2
3
الحمدلله الذی جلت نعماوه عن الاحصاء و علت آلاوه ان تعدا و تعدا و تستقصی و بهرت حکمته و وسعت رحمته... و بعد فلما راق لی مشرب الحب و الصفا ورق لی ظل الغمام و صنا.
و ما فی الارض الا الی الله تصیر الامور قال رحمه الله تعالی و عفی عنه و کان الفراغ من تالیفه و تعلیقه فی یوم الاثنین المبارک الثالث و العشرون من شهر صفر الخیر الاغر المیمون من شهور ثمانمایه و ثمانین ببیت المقدس الشریف و المعبد العلی المنیف و الحمدلله رب العالمین و صلی الله علی سیدنا محمد و علی آله و صحبه اجمعین.
و کان الفراغ من کتابه هذه النسخه الشریفه المبارکه علی ید اضعف العباد سلیمان بن صالح اغاء ینکیچریان بغداد فی بلده بغداد فی الیوم الثامن عشر من شهر رجب الاصم سنه ثمان و خمسین و مایه و الف بعد الهجره النبویه محمد علیه افضل السلام و التحیه سنه ۱۱۵۸.
نوع خط:
تزئینات متن:
تزئینات نسخه:
رکابه نویسی:
نوع کاغذ:
تزئینات جلد:
نسخ.
عناوین و نشانیها شنگرف.
دارای برگ شمار با مرکب سرخ در بالای صفحات.
دارد.
فرنگی نخودی آهار مهره.
تیماج قهوه‌ای ضربی با ترنج و سر ترنج و جدول، لبه‌دار. قطر: ۲/۲.
1
1
1
1
نسخه کامل است.
ابتدای نسخه یادداشت فرهاد میرزا که در ۱۸ محرم ۱۲۸۵ق این کتاب از آخوند ملا هدایت الله به او رسیده است.
ابتدای نسخه یادداشت کاتب به شنگرف که نوشته: «تالیف الامام السیوطی فی فضائل المسجد الاقصی و اسمائه و سماه کتاب المستقصی فی فضائل المسجد الاقصی بدات بکتابته یوم الاربعاء فی الیوم الثالث من شهر ذاالحجه الشریفه سنه ۱۱۵۷».
پایان نسخه یک بیت از شاهنامه.
جزوها ۱۰ برگی.
نام کتاب در لبه پایین نسخه: «تاریخ بیت المقدس سیوطی».
3
1
ابتدای نسخه مهر هشت گوش به سجع: «توکلی علی خالقی، عبده سلیمان».
پایان نسخه مهر مستطیل: «المتوکل علی الله عبده حسن ۱۱۹۰».
خریداری کتابخانه پیش از سال ۱۳۲۰ش.
نک: مخطوطات فضائل بیت المقدس، ۹۲ - ۱۰۴؛ معجم ما الف فی فضائل و تاریخ المسجد الاقصی، ۱۲۷ - ۱۴۰؛ مجلس، ۳۷/ ۴۶۱ - ۴۶۲؛ پیوست ریو، ۳۶۰ - ۳۶۱؛ فهرس المخطوطات المصوره، کویت، ۱/ ۶۸ - ۶۹؛ الاعلام، ۵/ ۳۳۴؛ معهد المخطوطات، تاریخ، ۴/ ۷؛ کشف الظنون، ۱/ ۵ (با تفاوت در تاریخ وفات)؛ البلدیه الاسکندریه، ۳/ ۴۳ - ۴۴؛ ظاهریه تاریخ، ریان، ۶ - ۷؛ مرعشی، ۲۹/ ۲۳۱ - ۲۳۲؛ پرینستون گارت، ۱۹۷؛ ماخ، ۳۷۹؛ معجم التاریخ التراث الاسلامی، ۵/ ۳۱۰۰ (با انتساب کتاب به محمد بن محمد بن ابوبکر مقدسی، ابن ابی شریف)؛ آلوارت، ۵/ ۴۱۰ - ۴۱۱؛ چستربیتی آربری، ۵/ ۱۶.
ماخذ فهرست: جلد ۱/۲۹، صفحه ۳۵۶-۳۵۸.
منهاجی در ۲ ربیع الاول ۸۴۸ق از موطنش - مصر - به قصد انجام حج راهی مکه شد و در اوایل سال ۸۴۹ق به زیارت مدینه رفت. پس از آن دوباره در همان سال به مکه بازگشت. بعد از زیارت دوم مکه قصد بازگشت به مصر را داشت اما با استخاره از آن نیت منصرف شد و ۹ سال مجاور حرم الهی گشت. در ۸۵۷ق راهی قاهره شد. در بازگشت قصد زیارت بیت المقدس را داشت اما میسرش نشد تا آن که به خدمت نایب والی حلب در آمد و در مصاحبت او در روز شنبه ۲۸ رمضان ۸۷۰ق به این آرزویش (زیارت قدس شریف) رسید.
این سفر انگیزه‌ای شد تا منهاجی دیده‌ها و خوانده‌هایش درباره قدس را در کتابی جمع کند: «و ما فی معنی ذلک مجملا و مفصلا و اضفت الی هذا التالیف الحسن الاحسن مما انتقیته مما وقفت علیه من کتب المتقدمین و المتاخرین فی الفضائل محذوفه الاسانید و سمیته اتحاف الاخصی فی فضائل المسجد الاقصی» چه او عهد کرده بود در صورت زیارت آن مسجد کتابی در فضائل بیت المقدس و عجایب آن بنویسد.
وی در مقدمه از منابعش یاد کرده است.
ظاهرا کتاب دو تحریر دارد: نخستین آنها در سال ۸۷۵ق پایان یافته و بار دیگر مولف در دوشنبه ۲۳ صفر ۸۸۰ق در بیت المقدس بدان مطالبی افزوده است.
نسخه ما تحریر دوم کتاب است.
تنظیم شده در ۱۷ باب:
الباب الاول: فی اسماء المسجد الاقصی و فضائله و فضل زیارته و ما ورد فی ذلک علی العموم و التخصیص و الافراد و الاشتراک.
الباب الثانی: فی مبدء وضعه و بناء داود و بناء سلیمان علیهم الصلوه والسلام.
الباب الثالث: فی فضل الصخره الشریفه و الاوصاف التی کانت فیها فی زمن سلیمان علیه السلام.
الباب الرابع: فی فضل الصلوه فی بیت‌المقدس و مضاعفتها.
الباب الخامس: فی ذکر الماء الذی یخرج من اصل الصخره و انها علی نهر من انهار الجنه.
الباب السادس: فی ذکر الاسراء بالنبی صلی الله علیه و علی آله و صحبه و سلم الی البیت المقدس و معراجه الی السماء منه.
الباب السابع: فی ذکر السور المحیط بالمسجد الاقصی و ما فی داخله من المعاهد و المشاهد و المحاریب.
الباب الثامن: فی ذکر عین سلوان و العین التی کانت عندها و... .
الباب التاسع: فی ذکر فتح امیرالمومنین عمر بن الخطاب رضی الله عنه بیت المقدس و ما فعل به.
الباب العاشر: فی ذکر من دخله من الانبیاء علیهم الصلوه و السلام و اعیان الصحابه و التابعین.
الباب الحادی عشر: فی فضل سیدنا الخلیل علیه الصلوه و السلام و فضل زیارته.
الباب الثانی عشر: فی ذکر ابتلائه صلی الله علیه و سلم بذبح ولده و هو الذبیح و عمر اسحق علیه السلام.
الباب الثالث عشر: فی ذکر المغاره التی دفن فیها الخلیل علیه السلام هو و ابناوه الاکرمین.
الباب الرابع عشر: فی ذکر مولد اسمعیل علیه السلام.
الباب الخامس عشر: فی قصه لوط علیه السلام و موضع قبره و ذکر المغاره الغربیه.
الباب السادس عشر: فی ما قیل فی قبر سیدنا موسی علیه الصلوه و السلام.
الباب السابع عشر: فی فضل الشام و ما ورد فی ذلک من الاثار و الاخبار.
تاریخ و جغرافی
۸۹۲۷
ایران
کتابخانه٬ موزه و مرکز اسناد مجلس شورای اسلامی
MF
87856
1
a
Y
