عنوان

خلاصه المجمع

IR

۱۰-۱۹۸۶۷

فارسی

خلاصه المجمع

[نسخه خطی]

/ از: سروری کاشانی محمدقاسم کاشانی سروری (ق ۱۱ق.).

محمدحسن مشهور به وکیل.

۱۲۲۱ق.

وزیری‌ بزرگ. ۱۳*۲۴سم. ۶۶۰ص. ۱۲س.

1

2

بسمله ابتدای کلام هر دانشمند سخن‌ور و انتهای سخن هر خردمند هنرپرور شایسته و سزاوار است که مزین...

... بنظر صاحبدلی برسد و از دعاء چند فیض بروح آن بیچاره برساند بنابر تمهید این مقامات مامول و مطبوع از لطف عمیم و کرم جیم جمعی که کتاب این فقیر نسخه کنند آنست که تقصیر و تهاون.

این کتاب را مولف بعد از اتمام مجمع الفرس نوشته و چون دریافته است که مردم طالب اختصار و ایجاز هستند و با بعضی از ابیات شواهد را (به هنگام است کتاب) حذف می‌نمایند لذا تصمیم گرفته که خود از مجمع الفرس گزیده این تهیه کند و بعضی از شواهد را حذف نماید. بنابر گفته مولف (که ذیلا نقل می‌شود) این خلاصه مجمع الفرس تلخیصی است از شانزده رساله که اسم می‌برد و اینک فقراتی چند از مقدمه‌ای که مولف بر کتاب خلاصه مجمع الفرس نوشته و در نسخه حاضر بر پشت نخستین برگ از خط مولف منقول است در اینجا نقل می‌شود: آغاز پیرای هر داستان افدستای ایزد بی‌یار است که انجمن کیهان را بکروه پرشکوه دانایان دانش پژوه چون بزم سپهر. بحمد برجیس و تیروار است... اما بعد بر طبع و قاد و خاطر نقادار باب استعداد بلغهم الله الی غایه المراد مخفی و مستتر نماند که بنده مذنب جانی سروری کاشانی چون از تالیف کتاب مجمع الفرس باز پرداخت دید که بعضی از یاران به واسطه آنکه ایجاز در کلام مطلوب است یا به جهت آنکه در اجرت کاتب تخفیفی شود در نوشتن آن ابیات استشهاد و اعراب که صحت لغت در آن منوط و بدان مربوط است حذف می‌کنند و چهره شاهد این نسخه را از ربط عاطل می‌سازند بنابر تمهید این مقدمات به خاطر این ضعیف رسید که خلاصه از این نسخه بنویسم و مجمعی مرقوم گردانم از شانزده رساله که اسامی ایشان این است:

۱. کتاب معجم البلدان. ۲. موید الفضلا تالیف محمد لاد. ۳. اداه الفضلاء تالیف قاضی خان بدر محمد دهلوی. ۴. شرفنامه احمد منیری تالیف ابراهیم قوام فاروقی. ۵. معیار جمالی افصح المتکلمین شمسی فخری. ۶. تحفه الاحباب حافظ اوبهی. ۷. شرح سامی فی الاسامی المیدانی. ۸. ترجمه صیدنه ابوریحان بیرونی. ۹. نسخه حسین وفائی. ۱۰. نسخه ابومنصور علی بن الاحمد الاسدی الطوسی. ۱۱. نسخه محمد هندوشاه. ۱۲. نسخه میرزا ابراهیم بن میرزا شاه حسین اصفهانی. ۱۳. نسخه ابوحفص سعدی. ۱۴. فرهنگ زفانگویا. ۱۵. جامع اللغات منظوم نیازی حجاری. ۱۶. لسان الشعرا.

تا جمعی که معانی آن لغات را مستشهد خواهند به مجمع الفرس رجوع فرمایند و بعضی که مجمل و محذوف الاستشهاد خواهند به این خلاصه توجه نمایند و زبان قلم را از انتخاب و قلم زبان را قاصر و کوتاه سازند و این نسخه را موسوم به خلاصه المجمع ساختم امید که منظور گردد به نظر عاطفت و مرحمت آصف جمشید عظمت... اعتمادالدوله العلیه العالیه الخاقانیه (مقصود حاتم بیک وزیر شاه عباس است). در این مختصر مولف پس از مقدمه‌ای خاص آنکه یاد کردیم (و در نسخه حاضر پشت برگ اول است) مقدمه اول خود را که بر مجمع الفرس نوشته و در چاپ دبیر سیاقی موجود است دارد ولی مقدمه دوم را ندارد. مقایسه ایم کتاب خلاصه مجمع با کتاب مجمع الفرس نشان می‌دهد که مولف علاوه بر اینکه (به گفته خود در مقدمه) بعضی شواهد و ابیاتی را که به عنوان شاهد آورده بوه در این خلاصه حذف کرده است برخی از معانی لغات را نیز حذف کرده و چه بسا در بعضی جاها کلماتی که چندین معنی دارد فقط ۲ الی ۳ معنی برایش ذکر کرده است و بعضی لغات را اصلا نیاورده و بعضی لغات را اضافه کرده است.

نوع خط:

تزئینات متن:

نوع کاغذ:

تزئینات جلد:

نستعلیق.

لغات با شنگرف نوشته شده و عناوین اشعار هم با شنگرف نوشته شده صفحه گزارش نشده.

اصفهانی.

تیماج مقوائی منگنه‌دار.

1

ناتمام. بر پشت برگ نسخه در ذیل دیباچه جدید کتاب خلاصه مجمع الفرس نقل شده اسم کاتب یاد شده است. هم‌چنان که نقل شد بر پشت نخستین برگ دیباچه و مقدمه خلاصه مجمع الفرس نوشته شده است.

ماخذ فهرست: مجلد پنجم، صفحه ۳۸۴۲-۳۸۴۴.

ایران

کتابخانه٬ موزه و مرکز اسناد مجلس شورای اسلامی

20130617

MF

87856

a

Y