/ از: ناصرالدین ابوسعید عبدالله بن عمر بن محمد بیضاوی شیرازی مشهور به «قاضی بیضاوی»
: کاتب: حاجی سید مصطفی بن سید حسن دده بن سید محمد بن حسین صوفی
، تاریخ کتابت: ۱۱۵۲ق.
۶۱ (۲الف - ۶۲ب) برگ، ۱۹ سطر
؛خشتی.
باید افزود که این اثر نخستین بار در سال ۱۲۶۲ق / ۱۸۴۴م در لایپزیگ با عنایت دانشمند آلمانی H.O. Fleischer در دو جلد، سپس در سال ۱۲۶۳ق در بولاق، سالهای ۱۲۶۸ و ۱۲۷۱ق به صورت سنگی در دهلی به اهتمام شیخ ظفرعلی، در سالهایا ۱۲۷۷ و ۱۲۸۲ق در لکهنو و بمبئی، در سالهای ۱۲۷۰ و ۱۳۱۷ق در استانبول، در سال ۱۲۸۳ق در بولاق با تصحیح محمد الصباغ در ۸ جلد، در سالهای ۱۳۰۵، ۱۳۱۱، ۱۳۳۰ و ۱۳۴۴ق در قاهره و سرانجام در سال ۱۳۷۵ق در قاهره در دو جلد منتشر گردیده است.
1
2
«بسمله، عم یتساءلون اصله عن ما فحذف الالف کما مر و معنی هذا الاستفهام تفخیم شان ما یتساءلون عنه کانه لفخامته خفی جنه فیسال عنه و الضمیر لاهل مکه کانوا یتساءلون الرسول...».
«... من الجنه و الناس، بیان للوسواس او الذی او متعلق بیوسوس ... یعم الثقلین عن النبی علیه السلام من قرء المعوذتین فکانما قره الکتب الذی انزل الله تعالی کلها؛ تمت».
محل کتابت نامعلوم است؛ رقم کاتب: «تمت هذه النسخه الشریفه المرغوبه من ید الضعیف النحیف السید الحاجی مصطفی بن السید حسن دده بن السید محمد بن حسن صوفی غفرالله له و لوالدیه و جمیع المسلمین آمین سنه ۱۱۵۲ق».
نوع خط:
تزئینات متن:
نوع کاغذ:
تزئینات جلد:
نسخ.
عنوانها و نشانیها قرمز و بنفش؛ اندازه متن: ۵/۱۷*۸سم.
فرنگی سفید نازک و ضخیم آهار مهره زده.
تیماج قهوهای تیره فرسوده مجدول، ضربی.
2
1
این نسخه در حاشیه تصحیح گردیده است و حاشیهنویسی با نشانهای «ع ع، سعدی، حنفی، صحاح، زهره الریاض، من اب، شیخزاده، خلخالی، هندی، لباب، نیشابوری، تفسیر کبیر و ...».
روی آغازین برگ یک تعویذ به خط جدیدتری دیده میشود.
1
بر پشت جلد تملک «سید مصطفی ... ۱۱۷۴ق».
ماخذ فهرست: جلد ۲/۴۰، صفحه ۱۸۶ - ۱۸۷.
تفسیری بسیار نفیس و ارزنده است و بنا به گفتهی استاد حجتی، باید آن را فشردهای از کتابهای تفسیر الکشاف جارالله زمخشری (د. ۵۳۸ق)، التفسیر الکبیر فخر رازی (د. ۶۰۶ق) و تفسیر راغب اصفهانی (د. ۵۰۲ق)، به اضافه نظریات شخصی بیضاوی دانست. تفسیر بیضاوی حاوی فنون مختلف علم و قواعد متنوع است که به علت پر محتوا بودن، به صورت کتاب درسی درآمد و قرنها تدریس میشد و کاتب چلبی در کشف الظنون تعداد حدود ۴۳ حاشیه و مرحوم آقا بزرگ تهرانی نیز در الذریعه حدود ۲۳ تعلیقه برای این تفسیر بر شمردهاند. از تفسیر انوار التنزیل در کتابخانه نسخههای متعددی وجود دارد که از آن جمله میتوان به دستنویسهای جدید به شمارههای «۱۵۲۷۵»، «۱۵۸۹۰»، «۱۰۳۴۴/۲»، «۱۶۱۲۸» و «۱۷۷۷۴» اشاره نمود و در ضمن، نسخههای متعددی را نیز آقایان علیرضا قرهبلوط در خارج از کشور و محمدباقر حجتی در کتابخانههای ایران (۲۱۳ نسخه) معرفی نمودهاند. ناگفته نماند که نسخهی حاضر تفسیر سورهی نبا تا سورهی ناس است. نسخهای از تفسیر همین جزء در کتابخانهی آیتالله مرعشی (ره) به شمارهی «۱۹۰» و نسخهی دیگری نیز در دارالکتب ظاهریه دمشق موجود است که مولف آن ناشناخته معرفی شده است و بدین وسیله تصحیح و استدراک میگردد.
/ ناصرالدین ابوسعید عبدالله بن عمر بن محمد بیضاوی شیرازی مشهور به «قاضی بیضاوی»