عنوان

بررسی مسایل زمین شناسی زیست محیطی سد زنوز با تاکید بر رسوبات مخزن

شماره

پ۲۵۵۵۷

زبان متن نوشتاري يا گفتاري و مانند آن

per

عنوان اصلي

بررسی مسایل زمین شناسی زیست محیطی سد زنوز با تاکید بر رسوبات مخزن

نام نخستين پديدآور

سید ابراهیم حسینی

نام ناشر، پخش کننده و غيره

علوم طبیعی

تاریخ نشرو بخش و غیره

۱۴۰۰

نام خاص و کميت اثر

۱۰۵ص.

مواد همراه اثر

سی دی

جزئيات پايان نامه و نوع درجه آن

کارشناسی ارشد

نظم درجات

زمین شناسی- گرايش زیست محیطی

زمان اعطا مدرک

۱۴۰۰/۶/۲۲

متن يادداشت

سدسازی در هر منطقه¬ای با وجود این که آب و انرژی را تامین می¬کند، ولی برخی مشکلات زیست محیطی از جمله اختلال در رژیم طبیعی رودخانه و انتقال رسوب را به دنبال دارد. این مشکلات زیست محیطی اگر به خوبی شناسایی و کنترل نشوند در تضاد با توسعه پایدار قرار می¬گیرند. این گونه طرحها اگرچه در کوتاه مدت نیاز آبی منطقه را برطرف می-کنند ولی در دراز مدت موجب مشکلات زیست محیطی مثل بیابان زایی، ایجاد ریزگرد و از بین رفتن آبخوانها می¬شوند. در این تحقیق مسایل زمین شناسی زیست محیطی سد مخزنی زنوز شهرستان مرند با تاکید بر فرسایش حوضه آبریز و انباشت رسوب در مخزن سد بررسی شده است. مساحت حوضه آبریز این سد حدود 45 کیلومتر مربع می¬باشد. در حوضه آبریز این سد دولومیتهای سلطانیه، قدیمی¬ترین سازند و به دنبال آن ماسه سنگهای سازند لالون قرار دارند. در مرز بالایی آن سازند میلا قرار دارد که با ماسه سنگهای کوارتزیتی سفید رنگ با نام تاپ کوارتزیت آغاز شده و سپس دولومیتها و آهکهای آن با رخنمون گسترده¬تر از سازند لالون در حاشیه زنوزچای، دره‌ای آهکی را تشکیل داده است. کنگلومرای قاعده‌ای ائوسن و توده‌های نیمه آتشفشانی داسیتی تا آندزیتی الیگوسن و پادگانه‌های آبرفتی، واریزه¬ها و تراورتن‌های کواترنری، سازندهای زمین شناسی بعدی هستند. سازندهای فرسایش¬پذیر این حوضه، سازندهای رسوبی ائوسن (ماسه سنگهای قرمز و مارنها) هستند که در قسمتهای جنوب غربی حوضه گسترش دارند.در مدت 14 سال از شروع بهره برداری سد زنوز، حدود 20 درصد از حجم مخزن این سد 6 میلیون متر مکعبی با رسوب پر شده است. در صورت تداوم ورود رسوب با این نرخ، تا20 سال آینده سد زنوز به طور کامل کارایی خود را از دست خواهد داد. با توجه به نیاز منطقه به آب، حتماً باید تدابیری جهت بالا بردن عمر مفید سد اندیشیده شود. با مطالعه عکسهای ماهواره¬ای و نقشه توپوگرافی حوضه آبریز سد که به وسیله نرم افزار Civi3dتحلیل گردید و همچنین بررسی¬های صحرایی مداوم و بررسی جزء به جزء سنگ شناسی حوضه و نمونه برداری از حوضه و بررسی پروژه¬های عمرانی و کشاورزی انجام شده و وضعیت پوشش گیاهی با استفاده از روشهای پسیاک و ام پسیاک بررسی شده است. شرایط موجود در حوضه آبریز از جمله خشکسالی، دامداری و کاهش پوشش گیاهی مراتع، کشاورزی در دامنه¬ها و حاشیه رودخانه¬ها و فعالیتهای معدنی و راه سازی که بدون رعایت اصول زیست محیطی انجام می¬شوند، موجب افزایش رسوب زایی در این حوضه شده است. با نمونه برداری از رسوبات مخزن سد و بررسی¬های انجام گرفته، دانه بندی رسوبات مخزن سد از نوع شن و ماسه¬ای تا رسوبات ریزدانه تعیین شده است. جهت کاهش رسوب زایی، حمل و انباشت رسوبات در مخزن سد، ضمن اجرای طرحهای آبخیزداری، از فعالیتهای معدنی و عمرانی که بدون رعایت اصول زیست محیطی انجام می¬گیرند، اجتناب گردد تا از ورود رسوبات به مخزن سد کاسته شود. جهت استفاده بهینه از مخزن سد، بررسی بهترین روش جهت خارج کردن رسوبات انباشته شده از مخزن سد مورد نیاز است. با توجه به این که رسوبات انباشته شده در مخزن سد زنوز غالباً از نوع ماسه و سیلت هستند، در صورت آزادسازی و انتقال آنها به پایین دست، این رسوبات بین خلل و فرج رسوبات درشت¬تر را پر می¬کنند و باعث کاهش تغذیه سفره¬های آب زیرزمینی می¬شوند. انباشت رسوبات در سد بعد از به پایان رسیدن عمر مفید سد می-تواند مشکلات زیست محیطی زیادی از جمله بیابان زایی و پایین رفتن سطح ایستابی سفره¬های آب زیرزمینی گردد. برای کاهش رسوبات مخزن می¬توان از روشهای سازه¬ای و یا غیرسازه¬ای استفاده کرد. یکی از روشهای غیرسازه¬ای حفاظت از مراتع است که با حفظ محیط زیست باعث بیشتر شدن عمر مفید سد می¬شود. در حوضه آبریز این سد گرچه برخی بندهای رسوبگیر احداث شده است، ولی کافی نیست.

متن يادداشت

Abstract:Although dam construction provides water and energy, it brings about a number of the environmental problems including the disruption of the natural regime of the river of the sediment transportation in the river. These environmental problems could pose a great threat to sustainable development if they are not identified and managed. Even though dam construction projects meet the needs for water in an area in the short term, they cause environmental problems such as desertification, dust formation and the damaging to the aquifers.In this study, the environmental geological issues of Zonouz reservoir dam in Marand city have been investigated with an emphasis on soil erosion and sediment accumulation within the reservoir of the dam. The basin area of this dam is about 45 square kilometers. In the basin area of this dam, Soltanieh dolomites are the oldest formation, followed by the sandstones of Lalon formation. The upper boundary is the Mila formation, which begins with white quartzite sandstones called top quartzite, and then dolomites and limestones along with with a wide outcrop of the Lalon formation form calcareous valleys. Eocene base conglomerates and sub-volcanic rocks from dacite to andesitic with oligocene age, alluvial fans, debris and travertines with the quaternary age are the next formations. The erodible formations of this basin are Eocene sedimentary formations (red sandstones and marls) that are spread in the southwestern parts of the basin.Over 14 years of the dam operation, about 20% of the reservoir volume of this dam has been filled with 6 million cubic meters of sediments. If sediment continues to enter the basin at the current rate, the Zonouz dam will completely lose its efficiency within the next 20 years. Due to the strong demand of the region for water, some solutions must be considered to increase its service life. Satellite images and topographic map of the dam basin analyzed by Civi3d software. Continuous field studies, detailed lithological studies and sampling of the basin were carried out. Moreover, the vegetation has been investigated using PSIAC and MPSIAC methods. A number of issues such as overgrazing, over cultivation, over irrigation, agricultural activities on the slopes and banks of rivers, mining activities, and road construction maximize the sedimentation rate in this basin. Sieve analysis of the sampled sediments showed that the sediments are composed of sandy and gravely to fine-grained materials. In order to reduce sedimentation, transport and accumulation of sediments in the reservoir of the dam, mining and construction activities that are carried out without any environmental principles, to avoid the entry of sediments into the reservoir of the dam. For optimal use of the dam reservoir, it is necessary to study the best method to remove accumulated sediments from the dam reservoir. Due to the fact that the sediments accumulated in the reservoir of Zonouz dam are mostly of sand and silt type, if they are released and transferred downstream, these sediments will fill the larger pores of the sediments and finally it will reduce the nutrition of the aquifer. Accumulation of sediments in the dam after the end of the service life of the dam can cause many environmental problems, including desertification and lowering the water level of groundwater aquifers. Structural or non-structural methods can be used to reduce reservoir sediments. Rangeland protection is one of the non-structural methods which increases the service life of the dam by preserving the environment.

عنوان گونه گون

Assessment of the environmental geology of Zonouz dam with emphasis on the reservoir sediments

عنصر شناسه اي

‏حسینی،‏

ساير عناصر نام

سید ابراهیم ‏

کد نقش

تهيه کننده

عنصر شناسه اي

‏اصغری کلجاهی‏،

عنصر شناسه اي

‏کدخدایی،

عنصر شناسه اي

‏عبادی،

ساير عناصر نام

ابراهیم ‏

ساير عناصر نام

علی ‏

ساير عناصر نام

حسین ‏

تاريخ

استاد راهنما

تاريخ

استاد مشاور

تاريخ

استاد مشاور

عنصر شناسه اي

‏ تبریز