عنوان

تحلیل مورفودینامیک و تغییرات جانبی مجرای رودخانه زرینه‌صرود) از شاهین‌صدژ تا دریاچه ارومیه(

شماره

‭۱۶۹۸۵پ‬

زبان متن نوشتاري يا گفتاري و مانند آن

per

عنوان اصلي

تحلیل مورفودینامیک و تغییرات جانبی مجرای رودخانه زرینه‌صرود) از شاهین‌صدژ تا دریاچه ارومیه(

نام نخستين پديدآور

/منصور خیری زاده آروق

نام ناشر، پخش کننده و غيره

: جغرافیاوبرنامه ریزی

تاریخ نشرو بخش و غیره

، ‮‭۱۳۹۵‬

نام توليد کننده

، افشاری

متن يادداشت

چاپی

جزئيات پايان نامه و نوع درجه آن

دکتری

نظم درجات

ژئومورفولوژی

زمان اعطا مدرک

‮‭۱۳۹۵/۱۱/۱۹‬

کسي که مدرک را اعطا کرده

دانشگاه تبریز

متن يادداشت

مجرای رودخانه‌صهای آبرفتی سیستم‌صهای دینامیکی هستند که در معرض تغییرات مختلفی می‌صباشند .در این رابطه، جابجایی مجرا و فرایندهای مرتبط باعث مخاطراتی از قبیل آب شستگی پل‌صها، تخریب جاده‌صهای ارتباطی و از بین رفتن اراضی می‌صشود .ازاین‌رو، پایش و نظارت بر تغییرات مجرای رودخانه‌صها ازجمله اقدامات اساسی در زمینه مدیریت رودخانه‌صها و دشت‌صهای سیلابی می‌صباشد .در پژوهش حاضر، پلان‌صفرم و تغییرات جانبی مجرای رودخانه زرینه‌صرود) جیغاتی‌صچای (واقع در استان آذربایجان غربی بررسی شده است .این پژوهش متکی بر کارهای میدانی و آزمایشگاهی، تصاویر ماهواره‌صای، نقشه‌صهای توپوگرافی و زمین‌صشناسی و داده‌صهای ایستگاه‌صهای هیدرومتری می‌صباشد .به منظور تحلیل‌صهای کمی از شاخص‌صهای ژئومورفومتریک و مدل رزگن استفاده شد .جهت شبیه‌صسازی جریان در مجرا و دشت سیلابی رودخانه از مدل‮‭RAS - HEC‬استفاده گردید .همچنین، با توجه به روند مهاجرت جانبی مجرای رودخانه در سال‌صهای اخیر، میزان جابجایی عرضی مجرا با استفاده از روش‌صهای ژئومورفومتریکی برای ‮‭۱۵‬ سال آینده پیش‌صبینی شد .درنهایت، با توجه به اهمیت فرسایش کناره در مهاجرت جانبی مجرا، پتانسیل فضایی فرسایش کناره با استفاده از مدلی مبتنی بر تئوری کاتاستروف ارزیابی شد .مجرای رودخانه زرینه‌صرود در بالادست سد انحرافی نوروزلو به دو بازه) از ابتدای بازه مطالعاتی تا شهرک صنعتی شاهین‌صدژ به عنوان بازه اول و از این شهرک تا محل سد مذکور به عنوان بازه دوم (و از پایاب این سد تا چاله ارومیه به سه بازه) از پایاب این سد تا شهر میاندوآب به عنوان بازه سوم، از میاندوآب تا روستای چلیک به عنوان بازه چهارم و از این روستا تا مصب به عنوان بازه پنجم (تقسیم-بندی شد .پلان‌صفرم مجرای رودخانه در بازه‌صهای بالادست سد انحرافی نوروزلو از نوع مئاندری با میان-برهای شوت) میان‌صپشته‌صای (می‌صباشد .از پایاب این سد تا شهر میاندوآب، درنتیجه دخالت‌صهای انسانی تبدیل به شبه‌صمئاندری شده و سپس دوباره الگوی مئاندری ظاهر می‌صشود .این رودخانه در بازه‌صهای بالادست سد انحرافی نوروزلو عمدتا از نوع ‮‭C‬ رزگن است و دارای نسبت‌صهای گودشدگی و عرض به عمق بالا و الگوی مئاندری توسعه یافته می‌صباشد .دینامیک عرضی مجرا از ابتدای بازه مطالعاتی تا شهرک صنعتی شاهین‌صدژ) نوع‮‭C)‬ ، به دلیل کنترل متغیر زمین‌صشناسی و قابلیت فرسایش‌صپذیری اندک مواد کناره، پایین است .کف‌صکنی رودخانه نیز به دلیل وجود مواد درشت‌صدانه و آرمورینگ بستر، تا حد زیادی محدود شده است .این بازه، نسبتا پایدار می‌صباشد .با اینکه توان رودخانه در این بازه نسبت به سایر بازه‌صها زیاد است اما به علت مواجهه با یک بستر آرمورینگ و برخورد کناره‌صهای رودخانه به واحد کوهستان، از توانایی انجام کار ژئومورفیک محدودی برخوردار می‌صباشد .رودخانه زرینه‌صرود از شهر محمودآباد تا پایاب سد انحرافی نوروزلو) بازه‮‭۲)‬، تبدیل به نمونه‌صای مشخص از رودخانه‌صهای نوع ‮‭C۴‬ با بستر گراولی و مورفولوژی حوضچه- خیزآب همراه با پلان‌صفرم مئاندری توسعه یافته می‌صشود .در این بازه، مجرای نوع‮‭(D۴)‬ ‮‭D‬ ، به صورت محلی در مقاطعی دیده می‌صشوند که فرسایش‌صپذیری شدید مواد کناره و کنترل محدود پوشش گیاهی، باعث ایجاد بستری عریض با نسبت‌صهای عرض به عمق بالا و پشته‌صهای نقطه‌صای فعال داخل مجرا شده است .این بازه‌صها، ناپایدار می‌صباشند .بازه‮‭(۲)‬ ، فعال‌صترین بازه زرینه‌صرود از نظر دینامیک عرضی طبیعی می‌صباشد و مهاجرت مئاندرها، مسائل و مخاطراتی را متوجه اراضی کشاورزی منطقه نموده است .درواقع، توان نسبتا بالای رودخانه، افزایش پهنه‌صهای سیل‌صگیر، پوشش گیاهی تنک و پراکنده، کنترل محدود متغیر زمین‌صشناسی و فرسایش‌صپذیری زیاد مواد کناره باعث شده است که بازه دوم دارای بیشترین میزان دینامیک عرضی باشد .از پایاب سد انحرافی نوروزلو، مورفولوژی رودخانه به شدت تحت‌صتاثیر عوامل آنتروپوژنیک قرار می‌صگیرد و توانایی تبیین مدل رزگن تا حد زیادی محدود می‌صگردد .در امتداد سد نوروزلو تا شهر میاندوآب، بازه‌صهای نوع ‮‭G‬ و ‮‭F‬ درنتیجه دخالت‌صهای انسانی به صورت برداشت بی‌صرویه شن و ماسه و گودافتادگی بستر رودخانه بوجود آمده است .این روند به صورت منقطع در امتداد پایین‌صدست ادامه می‌صیابد و رودخانه به بازه‌صای در حال گذار از نوع ‮‭C‬ به نوع ‮‭F‬ تبدیل می‌صشود .این بازه‌صها از نظر دینامیک عرضی طبیعی، غیرفعال محسوب می‌صشوند .درواقع، از پایاب سد نوروزلو تا شهر میاندوآب به علت برداشت شن و ماسه بستر و کناره‌صها، رودخانه در بستری عریض و گودافتاده جریان می‌صیابد و ارتباط آن با دشت سیلابی خود قطع شده است .این شرایط تا حدودی در بازه پایین‌صدست نیز دیده می‌صشود .در بازه انتهایی، زرینه‌صرود تبدیل به نمونه‌صای مشخص از رودخانه‌صهای نوع ‮‭E‬ می‌صشود .دخالت‌صهای نسبتا کم عامل انسانی و دشت سیلابی هموار و توسعه‌صیافته، باعث افزایش نسبت گودشدگی شده است .همچنین، چسبندگی بالای مواد کناره، منجر به مقادیر پایین نسبت عرض به عمق و توسعه الگوی مئاندری گردیده است .این بازه، نسبتا پایدار می‌صباشد .نتایج، نشان‌صدهنده افت چشمگیر دینامیک جانبی مجرا در طی‮‭۱۵‬ سال گذشته است .شاخص-های ژئومورفومتریکی برای بازه‌صهای پایاب سد نوروزلو نشان‌صدهنده دینامیک بسیار پایین و تنگ‌صشدگی مجرا در طی این بازه زمانی می‌صباشد .دلیل اساسی این امر مربوط به کاهش شدید دبی رودخانه) تقریبا دوسوم (و فعالیت‌صهای انسانی می‌صباشد .کاهش دینامیک جانبی در بازه‌صهای بالادست سد نوروزلو به صورت افت نرخ مهاجرت جانبی مجرا، کاهش قابل توجه رخداد میان‌صبرهای شوت و تمایل بیشتر رودخانه به الگوی مئاندری نمایان شده است

متن يادداشت

In the current research, planform and Channel Lateral Changes of the Zarrineh-Rud River (located in West Azerbaijan province) was investigated. This study is based on field activities, laboratory works, satellite images, topographic and geological maps and hydrometric data. Geomorphometric indices and Rosgen model were used in order to quantitative analysis. HEC-RAS model was used in order to simulating the flow in the river channel and floodplain. Also, according to the channel lateral migration trend in recent years, the amount of channel lateral displacement is predicted for the next 15 years using Geomorphometric methods. Finally, given the importance of bank erosion on the channel lateral migration, spatial potential of bank erosion was evaluated using a model based on the catastrophe theory. Zarrineh river channel in the upstream Norouzlou diversion dam was divided into two reaches) from the beginning of the study reach to Shahindejh industrial town as the first reach and from this town to the Norouzlou dam as the second reach) and in the downstream dam to Urmia Lake divided into three reaches (from downstream of this dam to Miandoab city as the third reach and From Miandoab city to Chelik village as the fourth reach and From the village to the Urmia lake as the fifth reach). Reach (1) is type C3, which according to the slope and bed material divided into two sub-reach: sub-reach C3b and sub-reach C3. Type C3 streams have a good recovery potential, moderate sediment supply, moderate streambank erosion potential and very high vegetation controlling. In this reach, the lateral dynamic of channel is low due to the geological variable control and low erodibility of bank material. Also, the bed incision is largely limited due to the presence of coarse material and bed armoring. From start point of reach (2) appears significant changes in the geomorphological characteristics of the Zarrineh Roud River. Floodplain width significantly developed and geological controls reduced. In this reach, Zarrineh Roud River become specific example of gravel bed rivers that extends to the downstream of Norouzlu Dam. At the upstream of reach (2), the river transformed into a type D4 stream. According to the field studies, high erodibility of bank materials together with poor control of vegetation are the main reasons to create the type D in the some parts of this reach. Other parts of reach (2) are very specific example of type C stream that according to the slope and bed material, belong to the type C4. relatively high stream power, increasing flood prone area, sparse vegetation, low control of geology variable and a high erodibility of bank materials caused the second reach has the highest lateral dynamics. Reach (3), from downstream of Norouzlu dam to Miandoab city, in most sections, are converted to type G and type F streams. In fact, in this reach, a conversion has taken place from type C (C4 in upstream and C5 in downstream) to type G and type F due to very extensive anthropogenic interference. In this reach, sand and gravel mining is widely and uncontrolled. River bed entrenched up to several meters (confined) and often with steep and vertical banks isolated from floodplain. This reach in terms of natural lateral dynamic is inactive. Based on the delineative criteria of Rosgen model, reach (4) have characteristics of the type C5b streams. In this reach, flood prone areas are reduced due to the human interference. Flood prone areas mainly accordance with scroll bars which developed in the convex sides of meanders. This reach due to the anthropogenic disturbances does not have typical characteristic of type C streams and is better be considered as reach that converting from type C to type F. Reach (5) be converted to a type E that according to substrate material and slope, divided into two sub-reaches: sub-reach type E5b in the upstream and sub-reach type E6b in the downstream. In this reach, floodplain is very broad and developed. Creating a developed meandering pattern is related to the low stream power and cohesive bank material. This reach is relatively stable. From downstream Norouzlou dam to Miandoab city, as a result of human activity has become quasi meandering and then again meandering pattern appears. Although stream power in the first reach is high compared to other reaches but because of the armoring bed and connection of banks to the mountain, the geomorphological work is the limited. While Downstream of Norouzlou dam to Miandoab city due to the sand and gravel mining, river flows in the wide and entrenched bed and its connection with floodplain is disconnected. This condition can also be seen in downstream reach. Therefore in terms of lateral dynamics are passive. In final reach the cohesion properties of clay combined with low stream power and gentle slopes reflected in the low migration rates. The results shows a decline in channel lateral dynamics over the past 15 years. According to Geomorphometric indices, in the past 15 years, can be seen a decreasing trend in the migration rate of river channel. Reduce lateral dynamics channel especially in downstream reaches of Norouzlou diversion dam been remarkable. Reduced lateral mobility of channel primarily related to discharge decrease (especially bank full discharge as channel forming discharge), and thus reduce the stream power

مستند نام اشخاص تاييد نشده

خیری زاده آروق،منصور

مستند نام اشخاص تاييد نشده

رضایی‌مقدم،محمدحسین، استاد راهنما

مستند نام اشخاص تاييد نشده

رجبی،معصومه، استاد مشاور

يادداشت عمومي

سیاه و سفید

وضعیت فهرست نویسی

نمایه‌سازی قبلی