تنش و مناقشه میان کشور- ملتصهای همسایه بر سر عوامل سرزمینی و غیر سرزمینی همواره بخشی از واقعیتهای تاریخ سیاسی جهان را به خود اختصاص داده است .در این بین جغرافیا و ژئوپلیتیک هر منطقه نقش مهمی را در بروز تنش و مناقشه میان واحدهای سیاسی- فضایی همجوار ایفا نموده است .به طوری که میتوان گفت ریشه بسیاری از ناآرامیها و بیثباتیهای هر منطقه ریشه در وضعیت، موقعیت و ژئوپلیتیک آن منطقه و کشورهای آن دارد .منطقه خلیج فارس با هشت واحد سیاسی- فضایی ملی، به عنوان یکی از مناطق مهم و استراتژیک جهان شناخته شده است .وجود منابع عظیم انرژی و وابستگی کشورهای صنعتی به نفت و گاز آن، موقعیت ارتباطی و گذرگاهی، بازار مصرف انبوه کشورهای ساحلی آن، موقعیت فرهنگی آن در جهان اسلام در کنار سایر عوامل بر اهمیت ژئوپلیتیکی خلیج فارس افزوده است .با اینحال، تاکنون همگرایی منطقهای موفقیتآمیزی میان همه کشورهای ساحلی آن صورت نگرفته است .اختلافات ارضی و مرزی میان کشورهای ساحلی، رقابتهای منطقهای، اختلافات قومی و مذهبی و دخالتهای قدرتهای فرامنطقهای به عنوان موانع عمده همگرایی در خلیج فارس قلمداد شدهاند .در این بین، روابط دو کشور ایران و عراق با ۱۴۸۵ کیلومتر مرز مشترک، که سواحل شمالی و شمال غربی خلیج فارس را در اختیار دارند، همواره در طول سده گذشته مبتنی بر تنش و مناقشه بوده است .ریشه بسیاری از رفتارهای تنش زا و منازعه آفرین حکومت عراق در روابط با همسایگان، به جغرافیا و ژئوپلیتیک عراق برمی گردد .ساختار انسانی ناهمگن به لحاظ قومی و مذهبی، وابستگی هیدروپلیتیکی به کشورهای همسایه، دسترسی محدود به آبصهای آزاد در خلیج فارس، مشکلات عدیده در صادرات نفت و گاز، اختلافات سرزمینی و مرزی با همسایگان و ادعاهای سرزمینی به قلمرو آنها تنها بخشی از واقعیت های جغرافیایی و ژئوپلیتیکی عراق به شمار می آیند که به طور قطع بر رفتار و عملکرد هیئت حاکمه آن در تنظیم روابط با دیگران ت╩ثیر میگذارد .در این پژوهش سعی شده است تا با رویکردی توصیفی- تحلیلی و با بهره گرفتن از منابع کتابخانهای، به تبیین و بررسی سرچشمههای جغرافیایی و ژئوپلیتیکی تنش و منازعه در روابط ایران و عراق پرداخته شود .فرضیه ای که این مقاله بر آن استوار است این است که عوامل جغرافیایی و ژئوپلیتیکی نظیر مس╩له مرزها، قومیت و مذهب، ادعاهای سرزمینی، مرز دریایی در خلیج فارس، حوزههای انرژی مشترک، وابستگی هیدروپلیتیکی عراق به ایران نقش عمدهای را در بروز تنش و منازعه میان ایران و عراق ایفا کرده و خواهد کرد