بناهای عامالمنفعه در شهرهای دوران اسلامی، اهمیت بسیاری دارند و بخشی از سازمان فضایی و کالبدی این شهرها محسوب میشوند. با توجه به اهمیت طهارت و نظافت در فرهنگ اسلامی و وجود آیات و روایات مختلف دربارهی این موضوع، گرمابهها به عنوان دستهای از بناهای عام المنفعه، یکی از فضاهای بسیار مهم در سنت شهرسازی اسلامی به شمار می آیند. بر اساس منابع تاریخی، از دوران اولیهی اسلامی حمامهای متعددی در شهرهای گوناگون بنا شدهاند. اما اطلاعات موجود از معماری حمامهای صدراسلام تا قبل از دوران صفوی بسیار اندک و تهها مبتنی بر متون تاریخی و نتایج کاوش در این گونه شهرها است؛ در حالی که در دورهی صفوی، عصر شکوفایی حمامهای ایران، با آثار بسیاری از این نوع بنا، مواجه هستیم. به هر حال، با توجه به وجود الگوهای سناخته شده در معماری حمامهای قبل و بعد از عصر صفوی، چنین به نظر می رسد که برخی از گرمابههای باقیمانده، دارای ساختاری متعلق به قبل از عصر صفوی هستند و از دوران صفوی به بعد، بارهامرمت شده و مورد استفاده قرار گرفتهاند. بر این اساس، پرسش اصلی مقاله حاضر این است که با توجه به ساختار کالبدی معماری حمام روستای (شومیا) و نیز مجاورت آن با بنای آرامگاهی متعلق به عصر تیموی (امامزاده هفتاد تن (ع))، آیا این حمام، بنایی از دوره تیموری است یا بر اساس اظهارات اهالی محل، به دوره قاجار تعلق دارد؟ در این مقاله، پس از معرفی و توصیف گرمابهی روستای شومیا، ساختار فضایی و کالبدی این گرمابه تبیین و سعی شده است با مقایسهی تطبیقی معماری آن با الگوی معماری حمامهای قبل و بعد از دوران صفوی، به پرسش فوق پاسخ داده شود. بر این اساس، این گرمابه، بنایی از عصر تیموری معرفی شده که در طی حدود پنج قرن، بارها مرمت شده و تا دوران معاصر (اوایل پیروزی انقلاب اسلامی) مورد استفادهی اهالی محل بوده است. باوجود این، به دلیل وضعیت نامناسب فضای داخلی حمام شومیا و انباشت فراوان زباله در ان، اطلاعات ارائه شده در این مقاله، هنوز کافی نیست و تبیین و تحلیل تغییرات و مرمتهای احتمالی صورت گرفته در دورههای مختلف و همچنین ارتباط این حمام با سایر بناهای اطراف با بررسیهای دقیقتر آنیده روشن خواهد شد.
ترجمه
پديدآور
سعید امیر حاجلو، میثم فلاح، سارا سقایی
عنوان قراردادی
عنوان قراردادي
بازشناسی الگوی معماری گرمابههای عصر تیموری در حمام روستای شومیا، محمودآباد مازندران
نام شخص به منزله سر شناسه - (مسئولیت معنوی درجه اول )