زمانی که با آیه«قل ان صلاتی و نسکی و محیای و مماتی لله رب العالمین» روبرو شدم، یک توحید کامل و خالص را دریافتم، و این که چگونه می توان به این توحید خالص دست یافت؟ با مطالعاتی که داشتم به اینجا رسیدم که بالاترین و بهترین نتیجه توحید خالص، اخلاص است، و اخلاص نیز جز با تکمیل نیت و انحصار آن برای خدا و دوری از تمایلات دنیوی حاصل نمی شود. این بود که به سراغ حقیقت نیت و اهمیت آن رفتم که مقدمه توحید کامل است. تحقیق حاضر به روش کتابخانه ای و با بهره گیری از کتبی با موضوع های اخلاقی، کلامی، تفسیری، حدیثی، تربیتی، فقهی و روان شناسی تهیه شده و در پنج فصل ارایه گردیده است. در فصل اول مفاهیم و کلیات مورد بحث قرار گرفته که ابتدا تعریف نیت و سپس به حقیقت نیت و این که آیا نیت یک خطور قلبی محض است یا ذهنی است یک مسئله روانی عمیق؟ پرداخته شده است. همچنین اهمیت نیت در قرآن و سنت و دلایل اهمیت نیت مطرح شده و رابطه نیت باسنت، رابطه نیت با عمل و مراتب نیت نیز ذکر شده است. واژه هایی که تا حدودی با نیت مرتبط هستند و گاهی به جای نیت استعمال می شوند. عبارتند از: شاکله، انگیزه، اراده، قصد و عزم، که در این فصل مختصری درباره آنها بحث شده است.نیت به خاطراهمیت زیادی که در سر نوشت انسان دارد، در زمینه های متعددی از مباحث علمی و اسلامی مطرح شده است که در فصل دوم نیز به جایگاه نیت در علم اخلاق از نظر ارزش گذاری اخلاقی پرداخته شده و در علم کلام، مسأله نیت در ارتباط با خلود و جاودانگی در بهشت یا جهنم، مطرح شده است. همچنین به جایگاه نیت در علوم فقه، روان شناسی، علم النفس فلسفی و مسایل حقوقی پرداخته شده است. برای پیدایش نیات خیر، فرد باید زمینه هایی را در خود فراهم کند، مثلا علم معرفت به خدای متعال داشته باشد، به اهمیت نیت خیر و خالص به عنوان یک ضرورت دینی پی برد و بداند که خداوند هیچ عملی را بدون نیت خالص نمی پذیرد، ایمان به معاد داشته باشد و.... لذا در فصل سوم ابتدا زمینه های شکل گیری نیت خیر را بیان کرده ایم: از جمله معرفت، ایمان، محبت، عشق به حق و اولیای حق، خلق و خوی نیک، استحیاء، خوف رجاء و... و در پایان به زمینه های شکل گیری نیت شر اشاره شده که خلق و خوی زشت، نفس اماره و وسوسه شیطان از جمله این زمینه ها هستند. اگر زمینه های شکل گیری نیت شر در فردی فراهم شود، یعنی فرد دارای خلق و خوی زشت یا تابع هوای نفس خود باشد آسیب هایی مانند ریا، نفاق، شرک و.... دامن گیر نیات و انگیزه های او می شود که در فصل چهارم به این آسیب ها پرداخته شده است. برای درمان این آسیب هایی که در فصل قبل ذکر شده و نیز برای پیشگیری از این امراض روحی بایستی فرد از آثار و فواید نیت های خیر و خالص آگاه شود و بداند که اخلاص در نیت چه فضلیت هایی به دنبال دارد. به همین دلیل در فصل پنجم به آثار وفواید نیت خیر پرداخته ایم، که مهم ترین این فواید عبارتند از: تعالی نفس انسان، آرامش روانی، قبولی اعمال ونیل به اهداف.