عنوان
پدید آورنده
موضوع
رده
کتابخانه
محل استقرار
شماره کتابشناسی ملی
شماره
۱۰-۲۲۹۰۱
زبان اثر
زبان متن نوشتاري يا گفتاري و مانند آن
فارسی
عنوان و نام پديدآور
عنوان اصلي
شرح شرح الوقایه = شرح وقت الزوال = رساله فی معرفه اوقات الصلوه و سمت القبله
نام عام مواد
[نسخه خطی]
نام نخستين پديدآور
/ از: سید حسین خلخالی ( -1014ق.)
وضعیت نشر و پخش و غیره
تاریخ نشرو بخش و غیره
، قرن ۱۴ یا اواخر قرن ۱۳ق.
مشخصات ظاهری
نام خاص و کميت اثر
ص ۱۰۵-۱۳۴.
ابعاد
؛ رقعی.۱۳*۲۰ سم.۱۳۴ص.۱۲س.
يادداشت کلی
متن يادداشت
امام برهان الشریعه محمود فرزند صدرالشریعه اول عبیدالله خمولی حنفی که از علماء سده هفتم است، کتاب وقایه الروایه فی مسائ الهدایه را در فروع فقه حنفی برای پسر دختر خود صدرالشریعه ثانی (عبیدالله بن مسعود بن تاج الشریعه محمود محبوبی حنفی د: ۷۴۵ق) نوشته است.صاحب ذریعه در ذیل حرف (ق) از رساله قبله سید حسین خلخالی یاد کرده و نوشته‌اند در تهران چاپ شده و در شمار شروح نیز این رساله را تحت عنوان شرح وقت الزوال آورده و مولف آن را نشناخته‌اند.
یادداشتهای کلی مربوط به اطلاعات توصیفی
آغاز، انجام، انجامه
1
آغاز، انجام، انجامه
2
متن يادداشت
الحمد لله رب العالمن و الصلوه و السلام علی نبیه محمد...اما بعد فیقول...حسین الحسنی الخلخالی لما کان اشرف الطاعات بعد الایمان هو الصلوه...و اختلف المفسرون فی معنی دلوک الشمس...
متن يادداشت
...و انه لا یتاتی معرفه سمت القبله بشیء من الطرف المذکور فی المضع الذی عرضه تسعون درجه و یکون السنه الشمسیه هیهنا یوما و لیله او یتعین هذا الموضع شیء من المشرق و المغرب و الجنوب و الشمال.
یادداشتهای مربوط به عنوان و پدیدآور
متن يادداشت
خلخالی یکی از شاگردان میرزا جان باغنوی ( -۹۹۹ق) و ریاضی‌دانان قرن ۱۰ق است.رساله تشریح الفلک و رسم دائره هندیه را نگاشته ، بخشی از شرح وقایه صدر الشریعه را که متعلق به تشخیص وقت زوال است از روی دائره هندیه شرح کرده است و پس از پایان این بحث درباره سمت قبله سخن گفته و روش تشخیص قبله را به وسیله دائره هندیه روشن ساخته است.این بحث اخیر ۱۴ صفحه نسخه ما را فرا گرفته و در پایان آن، رساله نیز پایان یافته است.
یادداشتهای مربوط به مشخصات ظاهری اثر
مشخصات ظاهری
نوع خط:
مشخصات ظاهری
تزئینات جلد:
متن يادداشت
نستعلیق.
متن يادداشت
تیماجی مشکی رنگ.
یادداشتهای مربوط به نسخه موجود
خصوصیات نسخه موجود
1
متن يادداشت
خلخالی در آغاز سبب تالیف این رساله و برگزیدن شرح وقایه صدرالشریعه را برای تعلیق چنین بیان دانسته: « از آنجا که معرفه وقت زوال شرعا واجب است و از میان راه‌های فراوانی که برای شناختن زوال یاد شده، تنها راه و شیوه‌ای که اهل رصد آن را معتبر داشته و مجتهدان بر آن اعتماد کرده‌اند همانا شیوه استفاده از دائره هندیه مبنی بر دانستن مسائلی است که مورد توجه همگان نیست ( اشاره به فن ریاضی است) عده‌ای از برادران که آشنایی مرا بدین فن می‌دانستند خواستند تا بر این بخش از شرح وقایه شرحی بنویسم...».
یادداشتهای مربوط به نمایه ها، چکیده ها و منابع اثر
يادداشت هاي مربوط به نمايه ها، چکيده ها و منابع
ماخذ فهرست: مجلد سوم، صفحه۲۶۵۷-۲۶۶۰.
يادداشت هاي مربوط به نمايه ها، چکيده ها و منابع
نک: تاریخ نظم و نثر سعید نفیسی ، 400؛ علم الفلک فی العراق عباس عزاوی، (مجله مجمع العلی دمشق س 29 جزء 3)؛ سالنامه پارس س 1329، 14؛ حقوق، 58؛ سپهسالار، 1/514؛ ذریعه، 6/137، 14/172، 17/40؛ کشف الحجب، 181؛ رضویه، 2/80؛ کشف الظنون، 2/640، 643؛ مشلر عربی؛ معجم المطبوعات، 1199، 1200؛ کتابخانه خدیوی، 3؛ (فقه) 39، 40، 71، 77، 148؛ دالکتب س 1936، 1955، ص 89.
یادداشتهای مربوط به خلاصه یا چکیده
متن يادداشت
این کتاب نزد اهل تسنن اهمیت به سزایی داشته و از کتاب‌هایی است که مورد تدریس و قرائت و مراجعه دانشمندان قرار گرفته و بر آن تعلیقه‌ها و حاشیه‌ها و شرح‌های بسیار نوشته‌اند که در کشف الظنون و فهرست‌ها یاد شده و ما برخی از آنها را می‌آوریم از شرح‌های وقایه است:(چون شروح و حواشی وقایه و شروح آن فراوان است و مولف و یکی از شارحان نزدیکی اسمی دارند آقای سید ابراهیم دیباجی به درخواست من فهرست آنها را با دقت و کوشش از کشف الظنون و دیگر فهارس استخراج کرده‌اند.
متن يادداشت
1.توفیق العنایه فی شرح الوقایه از زین‌الدین جنید بن شیخ سندل حنفی.
متن يادداشت
۲.العنایه فی شرح الوقایه از علاءالدین علی بن عمر الاسود ( -۸۰۰ق).در الشقایق آمده که شارح آن را هنگامی که در مدرسه ازنبق به تدریس آن اشتغال داشته، نوشته است.وی کتابی به نام حافل کامل لحل مشکلات الوقایه دارد که لطفی بیک‌زاده در حاشیه الشقایق از آن یاد کرده است.
متن يادداشت
3.شرح الوقایه از مولی عبداللطیف بن عبدالعزیز معروف به (ابن مالک) وی در آغاز گوید این شرح نوشته‌هایی بود که من هنگامی که الوقایه را به پسرم جعفر می‌آموختم نوشتم.فرزند دیگرش محمد بن مالک گوید: پدرم شرحی بر الوقایه نوشته بود در یادداشت‌هایی ترسیدم از بین برود لذا نوشته‌های او را با ملحقاتی یک جا آورده شرحی دیگر ترتیب دادم و لذا دو شرح به ابن مالک نسبت داده‌اند نسخه‌ای از شرح محمد بن عبداللطیف بن مالک در دار الکتب س 1936-1955 وجود دارد.
متن يادداشت
آغاز: الحمد لله الذی جعل العلم اربح المتاجر و المکاسب...
متن يادداشت
4.شرح الوقایه.شرحی است در کتابخانه خدیوی مصر که در 805ق نوشته شده و نام شارح در آن نیامده است.
متن يادداشت
۵.الحمایه فی شرح الوقایه از مولی یوسف بن حسین کرماستی.
متن يادداشت
۶. العنایه فی شرح الوقایه از سید حسین بن سید علی قومناتی.وی این شرح را در جمادی الاولی ۸۲۷ق شروع کرد و در صفر ۸۳۲ق به پایان رسانید.
متن يادداشت
آغاز: اللهم بحمدک افتتحت و بفضلک استتمت...قومناتی گوید: «و آنچه در این شرح آورده‌ام از الهدایه و الکفایه و غایه البیان و زیلعی و الکافی و صدرالشریعه است».
متن يادداشت
۷.الاستغناء فی شرح الوقایه از علاءالدین علی طرابلسی.
متن يادداشت
۸.التطبیق فی شرح الوقایه از مولی قاسم بن سلیمان نیکدی ( -۹۷۰ق) وی در این شرح به سخنان و اعتراضات ابن کمال پاشا پاسخ داده است.
متن يادداشت
۹.الرعایه.شرحی است که نام مولف آن را کشف الظنون نیاورده است.
متن يادداشت
۱۰.الاستیفاء .شرحی است از معین الحکام حسام‌الدین کوسج.این شرح را الکوسجیه نیز نام نهاده‌اند.
متن يادداشت
۱۱. شرح الوقایه الکبیر از عبدالوهاب بن محمد نیشابوری مشهور به (ابن الخلیفه) وی در سنه ۸۷۳ق می‌زیسته است.
متن يادداشت
12.شرح الوقایه (الصغیر) از ابن الخلیفه.
متن يادداشت
13.شرح الوقایه از قورد (کرد) افندی.
متن يادداشت
14.شرح الوقایه (الکبیر) از عزالدین طاعر شافعی.
متن يادداشت
15.(شرح الوقایه (الصغیر) از عزالدین طاهر.
متن يادداشت
16.شرح الوقایه از شیخ علی بن محمد شاهرودی معروف به (مصنفات) .وی این شرح را در سال 734ق در بسطام نوشت و در «ادرنه» آن را پاکنویس نمود.لطفی بیک‌زاده در حاشیه الشقایق گوید مشهور این است که مصنفک شرح مختصر الوقایه ساخته است و کسی را که از شرح الوقایه او آگاهی داشته باشد نیافتم.
متن يادداشت
17.شرح الوقایه از صدر الشریعه ثانی این شرح به صدرالشریعه اشتهار دارد و مورد توجه بسیاری از دانشمندان قرار گرفته و بر آن شرح‌ها و حاشیه‌هایی آمده است.وی این شرح را در صفر 743ق به پایان رسانیده است.بر این شرح قره کمال شرح مبسوطی نگاشته است که آغاز آن این است:الحمد لله الذی فقهنا فی الدین...(دو نسخه از این شرح در کتابخانه آستان قدس و چندین نسخه در کتابخانه خدیویه موجود است یکی از نسخه‌های آستان قدس در 986ق نوشته شده).حاشیه‌ها عبارتند از:
متن يادداشت
1.حاشیه صدرالشریعه از قاضی نورالله شوشتری شهید (1019ق).
متن يادداشت
2.الذخیره العقبی از یوسف بن جنید معروف به (اخی چلبی) وی آن را در 891ق شروع نمود و پس از بیست سال به پایان رسانید.
متن يادداشت
3.حاشیه صدرالشریعه از مولی محمد قره باغی ( -942ق).
متن يادداشت
4.حاشیه صدرالشریعه از مولی یعقوب پاشا بن مولی خضر بیک ( -891ق) )نسخه‌هایی از این حاشیه در کتابخانه خدیوی آمده است).
متن يادداشت
5.حاشیه صدر الشریعه از مولی عصام‌الدین ابراهیم بن محمد اسفراینی ( -944ق). که آن را بنا به تقاضای عبیدالله خان نوشته است.عصام‌الدین از ثلث اول کتاب در 943ق فراغت یافته است.
متن يادداشت
6.حاشیه صدرالشریعه تا پایان کتاب الحج را نوشته و در آن گفته‌های ابن کمال را سست دانسته است.
متن يادداشت
7.حاشیه صدرالشریعه از مولی صالح بن جلال ( -973ق) .
متن يادداشت
آغاز: الحمد لله الذی جعلنا علی فطره الاسلام فی البدایه...
متن يادداشت
8.حاشیه صدرالشریعه از محمد بن پیرعلی معروف به (برکلی) ( -981ق).
متن يادداشت
9.حاشیه صدرالشریعه از مولی حسن چلپی بن محمد شاه فناری ( -886ق).
متن يادداشت
10.حاشیه صدرالشریعه از مولی محمد بن یوسف فناری ( -839ق).
متن يادداشت
آغاز: الحمد لله ولی توفیق...
متن يادداشت
11.حاشیه صدرالشریعه از محیی‌الدین محمد بن خطیب قاسم.
متن يادداشت
12.حاشیه صدرالشریعه از مولی بدرالدین احمد بن محمود معروف به قاضی‌زاده ( -998ق.)
متن يادداشت
13. حاشیه صدرالشریعه از سنان‌الدین یوسف شاعر.بر این حاشیه مولی مصلح‌الدین قوجوی معروف به (شیخ زاده) د 951ق شرح مبسوطی نوشته و در ماه صفر 939ق از تالیف آن فارغ شده است.
متن يادداشت
آغازش چنین است: الحمد لله رب العالمین.
متن يادداشت
14.حاشیه صدرالشریعه از مولی سیف‌الدین احمد بن محمد، حفید تفتازانی ( -910ق).
متن يادداشت
15.حاشیه صدرالشریعه از مولی حسام‌الدین زاده به نام التشریح آمده است.
متن يادداشت
16.حاشیه صدر الشریعه از حافظ‌الدین محمد بن احمد عجمی.
متن يادداشت
17.حاشیه صدرالشریعه از سلیمان بن علی قرمانی ( -924ق).
متن يادداشت
18. حاشیه صدر الشریعه از سید شریف جرجانی علی بن محمد ( -816ق).
متن يادداشت
19.حاشیه صدرالشریعه از محمد بن ابراهیم حلبی معروف به ابن الحنبلی ( -971ق).
متن يادداشت
20.حاشیه صدر الشریعه از مولی علمشاه بن عبدالرحمان ( -987ق).
متن يادداشت
21. حاشیه صدرالشریعه از مولی زکریا بن بیرام ( 1001ق).
متن يادداشت
22.حاشیه صدرالشریعه از مولی طورسون بن مراد ( -966ق).
متن يادداشت
23.حاشیه صدرالشریعه از مولی خسرو ( -967ق).وی از فرزندان کرماستی است.
متن يادداشت
24.حاشیه صدرالشریعه از شمس‌الدین احمد بن حمزه معروف به عرب چلبی ( -950ق) به زبان ترکی.
متن يادداشت
25. المفاتیح.این حاشیه از خود مولف یعنی صدر الشریعه است.
متن يادداشت
26.حاشیه صدرالشریعه از مولی سنان‌الدین یوسف معروف به ( قره سنان).
متن يادداشت
27. حاشیه صدرالشریعه از شیخ یحیی بن بخشی وی در حدود قرن 10ق وفات نموده.
متن يادداشت
28.حاشیه صدرالشریعه از مولی احمد بن موسی خیالی.
متن يادداشت
29. حاشیه صدر الشریعه از بالی باشا بن محمد مشهور به مولایکان.
متن يادداشت
30. حاشیه صدر الشریعه از یوسف بن جنید توقاتی معروف به اخی چلبیم (905ق).وی این حاشیه را در 861ق شروع نموده و در 902ق به پایان رسانیده است.
متن يادداشت
31.حاشیه صدر الشریعه.نام محشی را کشف الظنون نیاورده است.
متن يادداشت
آغاز: الحمد لله رافع القلبه الخضراء...
متن يادداشت
32.التشریح حاجی خلیفه نامی.از محشی یاد نکرده است.این حاشیه از آغاز تا پایان کتاب الوقف است.
متن يادداشت
33.حاشیه صدر الشریعه از شرف‌الدین یحیی بن قره جارهاوی حنفی (نسخه از این حاشیه در کتابخانه خدیویه با کتابت 1097ق دیده می‌شود).کتاب الوقایه را صدر الشریعه ثانی مختصر نمود و النقایه نامیده.در فهرست سپهسالار نسخه‌ای از النقایه که در تاریخ 1278ق نوشته شده وجود دارد.محمد صلاح فرزند بدرالدین محمد جرجانی کتاب الوقایه را از عربی به فارسی ترجمه نموده و به نام عبیدالله خان ساخته است نسخه‌ای از این ترجمه در فهرست دانشکده حقوق آمده که در 977ق نوشته شده است.کتاب حاظر شرحی است بر صدرالشریعه از سید حسین خلخالی ( -1014ق) که در 1005ق پایان یافته است.
صحافی شده با
عنوان
کائنات جو (رساله در...)
شناسگر رکورد کتابشناختي
1038304
عنوانهای گونه گون دیگر
عنوان گونه گون
شرح وقت الزوال
عنوان گونه گون
رساله فی معرفه اوقات الصلوه و سمت القبله
سایر رده بندی ها
شماره رده
۱۹۳۷
/
۲
مبدا اصلی
کشور
ایران
سازمان
کتابخانه٬ موزه و مرکز اسناد مجلس شورای اسلامی
تاريخ عمليات
20121021
اطلاعات رکورد کتابشناسی
نوع ماده
MF
کد کاربرگه
87856
اطلاعات دسترسی رکورد
سطح دسترسي
a
تكميل شده
Y
