زبان متن ميانجي در صورتي که متن از زبان اصلي ترجمه نشده باشد
فارسی
عنوان و نام پديدآور
عنوان اصلي
دستور معما
نام عام مواد
[نسخه خطی]
مشخصات ظاهری
نام خاص و کميت اثر
۸۶ر - ۸۹پ
ابعاد
؛قطع: یک، ۹۱، دو برگ، ۱۴*۲۲، ۱۵ سطر، ۷*۱۳.
یادداشتهای کلی مربوط به اطلاعات توصیفی
آغاز، انجام، انجامه
1
آغاز، انجام، انجامه
2
متن يادداشت
«بدان که ترتیب کرده شد این رساله را بر یک مقدمه و شانزده اصل و خاتمه. اما مقدمه در بیان معنی معما. بدان که معما مشتق است از تعمیه و تعمیه در لغت پوشیده کردن بود یعنی پنهان».
متن يادداشت
انجام افتاده: «خاتمه بدان که لطافت و زینت و کمال معما آن است که آن را معنی معمایی یا معنی بیتی خوب باشد... باسم زید...// ز لعل یار خواهم صد شرقی/ به تازی و دری و قلب و تصحیف».
یادداشتهای مربوط به عنوان و پدیدآور
متن يادداشت
مولف ناشناخته است.
یادداشتهای مربوط به مشخصات ظاهری اثر
مشخصات ظاهری
نوع خط:
مشخصات ظاهری
تزئینات متن:
مشخصات ظاهری
رکابه نویسی:
مشخصات ظاهری
نوع کاغذ:
مشخصات ظاهری
تزئینات جلد:
متن يادداشت
نسخ خوش.
متن يادداشت
عناوین و نشانیها شنگرف.
متن يادداشت
دارد.
متن يادداشت
فرنگی حنایی آهار مهره. با ته نقش: «اثر جدید عهد همایون».
متن يادداشت
تیماج زیتونی مجدول که بر اثر مرور زمان رنگ خود را از دست داده و بعضی قسمتهایش قهوهای شده است. آستر بدرقه کاغذ ابر و باد. قطر: ۳/۲.
یادداشتهای مربوط به نسخه موجود
خصوصیات نسخه موجود
1
خصوصیات نسخه موجود
1
خصوصیات نسخه موجود
1
خصوصیات نسخه موجود
1
متن يادداشت
در رساله اول بین پارههای اشعار سه ویرگول مثلث شنگرف.
متن يادداشت
جای شکلهای عروض و قافیه سفید مانده است.
متن يادداشت
آثار سطراندازی در اوراق.
متن يادداشت
جزوها ۸ برگی.
یادداشت منشاء
تملک و سجع مهر
1
تملک و سجع مهر
1
متن يادداشت
ابتدای نسخه تملک مدرس رضوی.
متن يادداشت
خریداری شده در تیر ۱۳۲۳ش.
یادداشتهای مربوط به نمایه ها، چکیده ها و منابع اثر
يادداشت هاي مربوط به نمايه ها، چکيده ها و منابع
ماخذ فهرست: جلد ۱/۲۹، صفحه ۱۵۸-۱۵۹.
يادداشت هاي مربوط به نمايه ها، چکيده ها و منابع
نک: منزوی، ج ۳، ص ۲۱۹۱ و ۲۲۰۴؛ آستان قدس، ج ۹، ص ۳۱۸ - ۳۱۹؛ ملک، ج ۶، ص ۲۰۲ - ۲۰۳ و ۱۶۱ (نسخهای ناقص که تنها ۱۰ اصل را دارد؛ منسوب به شیخ بهایی) و ج ۸، ص ۶۸؛ الهیات مشهد، ج ۲، ص ۱۴۷ - ۱۴۸؛ مجلس، ج ۳۱، ص ۱۰۰ - ۱۰۱؛ مرعشی، ج ۷، ص ۳۲ (مفتاح الاسامی)؛ فارس قاهره، ج ۲، ص ۱۶۹؛ مشترک پاکستان، ج ۱۴، ص ۱۷ - ۱۸ (معما) و ۲۱ - ۲۲ (مفتاح الاسامی).
یادداشتهای مربوط به خلاصه یا چکیده
متن يادداشت
دارای مقدمه و ۱۶ اصل و خاتمه:
متن يادداشت
مقدمه: در بیان معنی معما.
متن يادداشت
اصل اول: اکثر معما را بر حساب حمل بیان کردهاند.
متن يادداشت
اصل دوم: بدان که هر برجی را حرفی علامت است.
متن يادداشت
اصل سیم: هر کوکبی ازین سبعه سیاره را حرف آخر او علامت است.
متن يادداشت
اصل چهارم: بدان که هر روزی ازین روزهای هفته را حرفی علامت است.
متن يادداشت
اصل پنجم: بدان که بعضی از معمیات موقوف است به دانستن بعضی از ارقام هندسه.
متن يادداشت
اصل ششم: بدان که سال گویند و سیصد شصت خواهند یعنی سین و شین.
متن يادداشت
اصل هفتم: بدان که آوردن لغت در معما وقتی جایز است که آن لغت مشهور باشد.
متن يادداشت
اصل هشتم: بدان که تجنیس و تصحیف و صورت و پیکر و شکل و هیات و نقش و نگار و مانند و مثل اینها همه به یک معنیاند.
متن يادداشت
اصل نهم: بدان که قلب و عکس و بازگونه و بازگشتن به یک معنی آیند.
متن يادداشت
اصل دهم: بدان که هر حرفی را از اجزای کلمه نامی کردند.
متن يادداشت
اصل یازدهم: بدان که بعضی چیزها را تشبیه کردهاند به بعض حروف.
متن يادداشت
اصل دوازدهم: بدان که تصغیر عبارت است از... .
متن يادداشت
اصل سیزدهم: بدان که سوختن و پریدن و افکندن و رفتن و پاک کردن و ناخواندن و ریختن و نادیدن و در کردن و فروختن حرف عبارت است از آن که ساقط کنند آن کلمه و امثال این... .
متن يادداشت
اصل چهاردهم: بدان که ضد و نقیض به یک معنی آید.
متن يادداشت
اصل پانزدهم: بدان که هر عددی را که در نفس خودش ضرب کنی... .
متن يادداشت
اصل شانزدهم: بدان که رعایت ترتیب در معما واجب است.
متن يادداشت
خاتمه: بدان که لطافت و زینت و کمال معما آن است که آن را معنی معمائی یا معنی بیتی خوب باشد.
متن يادداشت
نسخههای این کتاب کاملا شبیه هم نیستند و نسبت به هم در مقدمه و عبارات و حتی اصلها کم و زیاد دارند.
متن يادداشت
کهنترین نسخههایی که از این متن یافتم نسخههای ش ۲/ ۱۰۴۵۱ آستان قدس رضوی (مورخ ۸۸۵ق) و ش ۱۷۳۵۴ مجلس (۲۰ ذیقعده ۸۸۶ق) است که نشان میدهد کتاب پیش از این زمانها تالیف شده است.