قم شهری از شهرهای مرکزی ایران است که در طول تاریخ ایران به دلیل قرار داشتن در مسیر راههای تجاری غرب به شرق و شمال به جنوب و همچنین وجود مدفن حضرت معصومه، خواهر امام رضا (ع)، از اهمیت اقتصادی، مذهبی و سیاسی زیادی برخوردار بوده است. تا روی کار آمدن دولت شیعه مذهب صفوی، مردم قم به علت دارا بودن مذهب شیعه، همواره مورد ستم و جفای حاکمان سنی قرار میگرفتند و این حاکمان در زمینه عمرانی و اقتصادی به دلیل مذهب مردم قم، کم آبی قم و ضعیف بودن اقتصاد کشاورزی قم، به آن اهمیت چندانی نمیدادند. البته دوره آل بویه که شیعی مذهب بودند در این مورد استثناء است. توجه به قم از دوره ترکمانان و از پایتخت شدن آن آغاز شد. با روی کار آمدن دولت صفویه، تاریخ شهر قم وارد مرحله جدیدی شد. شاهان صفوی به خصوص از دوره شاه عباس اول ( 996-1038 هجری) از آنجایی که سیاست حمایت از اماکن مذهبی ایران را در مقابل اماکن مذهبی خاک عثمانی، مثل عتبات عالیات و حرمین شریفین، در پیش گرفتند به قم بیش از پیش توجه نشان دادند. از طرفی از آنجایی که شهر قم و مردم آن شیعیان متعصبی در ایران بودند، شاهان صفوی برای کسب مشروعیت دینی، از این شهر حمایت کردند و حتی قبور خود را در این شهر و در جوار حرم حضرت معصومه قرار دادند و در توسعه و عمران آن کوشیدند و مدارس زیادی در جهت آموزش علوم دینی ایجاد کردند. با سقوط دولت صفوی و هجوم افاغنه به ایران، از آنجایی که قم در مسیر هجوم آنها قرار گرفت، به ویرانه ای تبدیل شد و بسیاری از موقوفات و آثار نفیس حرم مطهر، به وسیله افاغنه و سودپرستان آن دوره غارت شد. دوران سلطنت نادرشاه، بیشتر صرف لشکرکشهای او شد و قم مانند شهرهای دیگر این دوره، از رکود قابل توجهی رنج میبرد و هیچ اقدام مفیدی برای عمران و توسعه قم انجام نشد. در دوران جانشینان نادر اوضاع کشور بدتر شد و قم که در مسیر زدوخوردهای ابراهیم شاه و عادل شاه قرار داشت، صدمه زیادی دید. در دوره کریم خان زند، هر چند رفاه و آرامشی نسبی فلات ایران را در بر گرفت ولی دوره این آرامش بسیار کوتاه بود و به زودی درگیریهای خاندان زند و آغا محمد خان قاجار به قم نیز کشیده شد و قم در محاصره خان قاجار صدمه جبران ناپذیری دید و بسان سایر اوضاع ناآرامی، حرم و آثار عتیقه آن غارت شد. دوران قاجاریه به خصوص در دوران فتحعلی شاه و ناصرالدین شاه، قم دوران درخشان خود را نسبت به دوره های قبل طی کرد. شاهان قاجار در ادامه سیاستهای شاهان صفوی، برای کسب مشروعیت دینی خود به قم اهمیت دوچندانی دادند. آنها به توسعه مدارس، امام زاده ها، راهها و ابنیه حرم حضرت معصومه پرداختند. فتحعلی شاه به تاسیس مدرسه دارالشفا و تعمیر بخشهایی از حرم حضرت معصومه و تنی چند از امام زاده ای قم دست زد. ناصرالدین شاه به وسیله صدراعظم خود، میرزا علی اصغر خان امین السلطان، راه تهران به قم را از نو ساخت و صحن جدیدی به حرم اضافه کرد و با حفر و وقف قناتهای مختلف، تا حدی مشکل کم آبی قم را برطرف نمود.
PERSONAL NAME USED AS SUBJECT
Entry Element
فتحعلی قاجار
Entry Element
ناصرالدین قاجار
Part of Name Other than Entry Element
، شاه ایران
Part of Name Other than Entry Element
، شاه ایران
Dates
، ۱۱۸۵ - ۱۲۵۰ق.
Dates
، ۱۲۴۷-۱۳۱۳ق.
CORPORATE BODY NAME USED AS SUBJECT
حرم حضرت معصومه(س)
GEOGRAPHICAL NAME USED AS SUBJECT
Entry Element
قم
Entry Element
Qom (Iran)
Entry Element
ایران
Entry Element
Iran
Topical Subdivision
-- تاریخ
Topical Subdivision
-- History
Chronological Subdivision
-- قاجاریان، ۱۱۹۳ - ۱۳۴۴ق.
Chronological Subdivision
-- Qajars, 1779 - 1925
a07
a07
a10
a10
UNCONTROLLED SUBJECT TERMS
Subject Term
قم، عمران، قاجاریه، فتحعلی شاه، حرم حضرت معصومه(س)، مدارس، ناصرالدین شاه، توسعه