جایگاه خلیج فارس و بوشهر و اهمیت آن در روابط سیاسی و اقتصادی ایران و اروپا در اواخر قرن نوزدهم و آغاز قرن بیستم میلادی مطابق با نیمه اول قرن چهاردهم هجری قمری
/عبدالکریم مشایخی
تبریز : دانشگاه تبریز ، علوم انسانی ، تاریخ ایران بعد از اسلام
تبریز : دانشگاه تبریز ، علوم انسانی ، تاریخ ایران بعد از اسلام
خلیج فارس در ادوار گوناگون تاریخی به عنوان یک منطقه ژئواستراتژیک واقع در یکی از مهمترین مسیرهای دریایی، نه تنها در آسیا، بلکه در سراسر جهان از اهمیت خاصی برخوردار بوده است .بندر بوشهر در کرانه شمالی این دریای نیلگون از آغاز قرن نوزدهم میلادی رونق گرفت و در نیمه دوم این قرن به مهمترین مرکز تجاری و سیاسی ایران مبدل شد .استقرار نمایندگی های سیاسی - تجاری و تبشیری دولتهای خارجی در این بندر، سیادت و برتری آن را در حوزه خلیج فارس تثبیت نمود تا آنجا که به نوشته سر دنیس رایت معتبرترین بندر تجاری ایران در دوره قاجار شد.مناقشات اقتصادی - سیاسی قدرت های بزرگ در منطقه خلیج فارس و به ویژه در بندر بوشهر در اواخر قرن نوزدهم و اوایل قرن بیستم میلادی و جایگاه این بندر در روابط دولت های قدرتمند اروپایی آن روزگار با ایران، هدف اصلی نگارش این پایان نامه است.در دوره قاجار، بندر بوشهر به لحاظ خاصی دارای اهمیتی بود که سایر بنادر ایران در شمال و جنوب فاقد آن بودند .اهمیت سیاسی، نظامی و اقتصادی آن سبب گردیده بود تا کشورهای بزرگ اروپایی مانند انگلیس، فرانسه، روسیه، آلمان، هلند و دولت عثمانی، کنسولگری هایی در این بندر تأسیس نمایند.چالش دولت های انگلیس، فرانسه و روسیه قبل از انعقاد پیمان اتفاق مثلث و همکاری های آن دولت ها در رقابت با حضور آلمانی ها و متحدین آن در خلیج فارس، بخش دیگری از اهداف نگارش این پایان نامه است که با استفاده و مراجعه به اسناد و مدارک تاریخی موجود در آرشیوهای داخلی، زمینه های ارائه یک تحلیل تاریخی را فراهم خواهد ساخت .بررسی انگیزه های اصلی حضور نمایندگی های سیاسی کشورهای خارجی در بوشهر و نقش این بندر در تحولات منطقه ای خلیج فارس در اواخر قرن نوزدهم و هنگامه جنگ جهانی اول، بخش دیگری از اهداف این رساله را تشکیل می دهد .قدر مسلم تکیه اصلی نگارنده بر اسناد فرانسوی، انگلیسی و ایرانی خواهد بود، که تحولات حساس اواخر قرن نوزدهم و اوایل قرن بیستم میلادی مطابق با نیمه اول قرن چهاردهم هجری قمری را مورد مداقه و تجزیه و تحلیل قرار می دهد.