عنوان

بررسی و مدیریت تخصصی جریان های زیست محیطی گوناگون در حوضه آبریز دریاچه ارومیه

‭۱۷۲۵۷پ‬

per

بررسی و مدیریت تخصصی جریان های زیست محیطی گوناگون در حوضه آبریز دریاچه ارومیه

/بابک جعفری

: پردیس

، ‮‭۱۳۹۴‬

چاپی

کارشناسی ارشد

عمران گرایش سازه

‮‭۱۳۹۴/۱۱/۱۸‬

تبریز

تخصیص و برنامه ریزی منابع آب با توجه به کمبود آب در ایران همواره یکی از چالش‌صهای جدی مدیریتی و برنامه‌صریزی در بخش آب کشور بوده است .بنابراین با توجه به کمبود آب و همچنین توزیع نامناسب مکانی و زمانی بارش در کشور، اجرای طرح‌صهای توسعه منابع آب بویژه سدسازی و انتقال بین حوضه ای آب، اجتناب ناپذیر خواهد بود .بمنظور پیشگیری از اثرات منفی درازمدت این طرح‌صها بر اکوسیستم‌صهای رودخانه‌صای، لازم است نیازمندی‌صهای هیدرولوژیکی و اکولوژیکی رودخانه در قالب یک نیاز آب زیست محیطی تعریف شده و در تعاملات تخصیص آب مد نظر قرار گیرد .نیازهای زیست محیطی اغلب بعنوان مجموعه‌صای از دبی‌صهای جریان با مقدار، زمان وقوع، فراوانی و تدوام جریان معین تعریف می‌صشوند .این جریان‌صها که شرایط مستعد نگهداری مجموعه‌صای از زیستگاه‌صهای آبی و فرآیندهای اکوسیستم را فراهم می‌صکنند، بعنوان" جریان‌صهای‌ص‍ زیست محیطی "نامیده می‌صشوند .مفهوم جریان زیست محیطی، مفهوم نسبتا جدیدی در کشور ما می‌صباشد .علی‌صرغم اینکه ایران دارای رودخانه‌صها و تالاب‌صهای زیادی می‌صباشد اما تاکنون مطالعات دقیقی در این زمینه صورت نگرفته است و از آنجایی که سطح دانش فعلی از اکولوژی رودخانه و داده‌صهای موجود بسیار محدود می‌صباشدص‍، بنابر این هدف اصلی این تحقیق ارائه روش‌صهایی عملی و کاربردی در تعیین جریان زیست محیطی رودخانه‌صها می‌صباشد .روش‌صهای متعددی برای تعیین جریان‌صهای زیست محیطی وجود دارد .اکثریت این روش‌صها را می‌صتوان در چهار گروه مجزا به نام روش هیدرولوژیکی، روش درجه بندی هیدرولیکی، روش شبیه سازی) درجه بندی (زیستگاه، و روش جامع طبقه بندی کرد .باتوجه به احداث سد شهرچای) بهره‌صبرداری(، سد نازلو) در حال اجرا (به ترتیب بر روی رودخانه‌صهای شهرچای و نازلوچای در استان آذربایجان غربی و بنابراین لزوم بحث‌صهای جدی‌صتر در زمینه نیاز زیست محیطی و تخصیص آب این رودخانه‌صها، این دو رودخانه بعنوان منطقه مورد مطالعه در این تحقیق انتخاب شدند .در این تحقیق برای تعیین نیاز آب زیست محیطی رودخانه‌صهای مورد مطالعه باتوجه به دانش و اطلاعات موجود از ‮‭۸‬ روش پرکاربرد دنیا که در گروه روش‌صهای هیدرولوژیکی قرار می‌صگیرند، استفاده شد .برخی از آنها بسیار ساده می‌صباشند) مثل روش تنانت .(برخی بسیار پر جزئیات می‌صباشند) مثل ‮‭RVA)‬ و برخی نیز هنوز برای کشور یا منطقه خاصی توسعه یافته‌صاند) مثل ‮‭DRM)‬ و لازم است قبل از استفاده برای شرایط جغرافیایی مختلف مجددا کالیبره شوند .سه مدل‮‭GEFC‬ ، ‮‭DRM‬ و ‮‭IHA‬ برای تخمین جریان زیست محیطی دو رودخانه شهرچای، نازلوچای معرفی شد و توانایی‌صهای آنها مورد ارزیابی قرار گرفت .این تحقیق نشان می‌صدهد باتوجه به اینکه اطلاعات اکولوژیکی مورد نیاز برای تعیین جریان‌صهای زیست محیطی در ایران موجود نمی‌صباشد، بنابراین در غیاب چنین اطلاعاتی استفاده از مدل‌صهای ذکر شده نتایج قابل قبولی ارائه می‌صکند .نتایج نشان می‌صدهد که برای حفظ رودخانه‌صهای شهرچای و نازلوچای در حداقل وضعیت اکولوژیکی قابل قبول به ترتیب جریان ‮‭۲۶/۱‬ متر مکعب در ثانیه ‮‭(۲۴‬ درصد ‮‭MAR)‬ و ‮‭۷۹/۲‬متر مکعب در ثانیه ‮‭(۲۳‬ درصد ‮‭MAR)‬ مورد نیاز می‌صباشد

Water resources allocation and planning, with respect to the lack of water is always one of the serious challenges in water management and planning of the country. Therefore, with respect to the water shortages and inadequate time and place distribution of rainfall in the country, water resources development projects, particularly between the dams and inter basin transfer of water would be inevitable. In order to prevent negative effects on long-term plan river ecosystems, it is necessary hydrological and ecological requirements in the form of a river water needs and environmental interactions defined water allocation is considered. Environmental requirements are often defined as a suite of flow discharges of certain magnitude, timing, frequency and duration. These flows ensure a flow regime capable of sustaining a complex set of aquatic habitats and ecosystem processes and are referred to as environmental flows. Environmental flow concept is a relatively new concept in our country. Although Iran has many rivers and wetlands, but so far no specific study has been done in this area and since the current knowledge of river ecology and existing data is very limited, so main objective of this research is suggestion of practical methods in assessment of environmental flows in the rivers. There are several methods for determining environmental flow. The majority of these methods can be grouped into four reasonably distinct categories, namely hydrological, hydraulic rating, habitat simulation (or rating), and holistic methodologies. With respect to the construction of ShahrChi Dam (operating) And Nazloo Dam (running), respectively, on the ShahrChi and NazlooChi Rivers in West Azarbaijan province, so these three rivers were selected as the case studies. In this study to determine environmental water requirements of studied rivers, regard to knowledge and available information are used from 8 widely used methods in the world. Some of them are too simplistic and do not take into account the recent hydroecological theories (e.g., Tennant method). Others are too elaborate (e.g., RVA) and yet others are developed for a specific country/region (e.g., DRM) and need to be re-calibrated/tested in a different physiographic environment before they can be reliably applied. Three models include GEFC, DRM and IHA were presented to estimate of environmental flow of these rivers and their abilities were evaluated. This study shows according to the ecological information needed to determine the environmental flows are not available in Iran so in the absence of such information using the mentioned models provides acceptable results. The results indicate that in order to maintain the Shahrchi, NazlooChi Rivers at an acceptable ecological condition respectively, require average annual total environmental flow allocation of 1.26 m3/s (24 MAR) and 2.79 m3/s (23 MAR )

جعفری، بابک

حسن زاده، یوسف، استاد راهنما

کلاته، فرهود، استاد مشاور

سیاه و سفید

نمایه‌سازی قبلی