عنوان
پدید آورنده
موضوع
رده
کتابخانه
محل استقرار
۱۰-۲۳۱۱۴
عربی
شرح اثبات الواجب
[نسخه خطی]
/ از: محمد حنفی هروی تبریزی( زنده ۹۲۶ ق.)
، قرن ۱۱ ق یا اوایل قرن ۱۲ ق.
؛ رقعی. ۱۰*۱۸ سم.۱۴۴ ص. ۱۷ س.
شرح بر اثبات الواجب قدیم دوانی.در کشف الظنون و ذریعه این شرح با عنوان حاشیه بر اثبات الواجب شناسانده شده اما مولف خود در پایان، آن را شرح رساله اثبات الواجب خوانده و در دیباچه نیز می گوید: «این رساله در حل رساله اثبات الواجب پرداخته شد» و این تعبیر با عنوان شرح انسب است.
1
2
الحمد لله لمن تقدس جنابه من ان یکون شریعه لکل وارد و تنزه عن یطلع علیه الا واحد بعد واحد، تحیرت العقول و الافهام فی کبریاء ذاته و تولهت الاذهان و الاوهام فی بیداء عظمه صفاته و ثبت وجوده بذاته... فهذه فوائد شریفه... فی حل رساله اثبات الواجب... منهم من زعم ان جمیع براهین هذا المطلب یتوقف علی ابطال الدور والتسلسل و هذا ناش من عدم الفرق بین اللزوم من الدلیل و بین ابتناء الدلیل علیه من انه بین... .
... و اعلم انه لم یزد الشیخ الرئیس و غیره... یعنی انهم لم یزید و اعلی الاستلزام و لم یدعوا التقدم فلا یکون ما ذکره المتءخرون من التقدم تاما... هذا آخر ما قصدنا ایراده فی شرح رساله اثبات الواجب وقع الفراغ من تألیفه یوم الاربعاء التاسع من شعبان سنه ست و عشرین و تسعمائه بحمد الله و منه.
نوع خط:
تزئینات جلد:
شکسته نستعلیق.
تیماج قهوه ای- داخل جلد قرمز-بدون مقوا.
1
1
2
در فاصله اثبات الواجب و شرح حنفی ۲ صفحه سفید است که در شماره گذاری صفحه ها محسوب گردیده.
در آغاز نقل عبارت متن، کاتب(قوله) یا (قال المنصف) ننوشته و جای آن را سفید گذارده.
بر کنار صفحات شرح حنفی حاشیه هایی با نشان (منه رحمه الله) و حاشیه هایی بدون نشان نوشته شده.
3
بر پشت نخستین برگ دفتر چند یادداشت کوچک و چند مهر دیده می شود که نقش آن «خاک ره شاه شهیدان حسین» است.
نک: ذریعه، ۶/ ۱۰؛ مدرس رضوی، رساله در احوال و آثار خواجه، ۲۶۳ و ۳۴۴؛ کشف الظنون، اثبات الواجب؛ آستان قدس، ۱/۱ و ۴/۶۵-۶۶؛ نشریه، دفتر دوم، مهدوی، ص ۱۱۴.
فهرست ماخذ: مجلد سوم، صفحه ۲۵۲۴-۲۵۲۵
یادداشتی نیز از مرحوم تنکابنی «مالک قبلی نسخه» هست متضمن فهرست رساله های این دفتر و او در این یادداشت نیز مولف شرح اثبات الواجب را (نامعلوم) نوشته.
صاحب ذریعه، مولف این شرح را ملا میرزا شیروانی ( -۱۰۹۸ ق) یاد کرده، ولی علاوه بر نوشته کشفالظنون و رضوی، تاریخ فراغت از تألیف شرح (که در پایان کتاب نسخه ما و نسخه آستان قدس ضبط شده) مسلم می سازد که از شیروانی نیست، شارح در پایان شرح نوشته است که در ۹ شعبان ۹۲۶ ق از تألیف آن فراغت یافته. در جامع الرواه اردبیلی در شمار مولفات شیروانی حاشیه ای بر اثبات الواجب دوانی، شمرده اند اما نگارنده تاکنون نسخه ای از آن را ندیده و نشانی از آن به دست نیاورده است.ملا حنفی مولف این کتاب، اثبات الجواهر المفارق خواجه طوسی را نیز شرح کرده و در ۹۲۲ق به انجام رساند.و بر پشت صفحه نسخه ای از آن که در رضوی به نام شرح نصیریه معرفی شده، از مولف بدین گونه یاد شده: «حضرت استادنا و مخدومنا مولانا محمد امین الحنفی مد الله تعالی ظلاله العالی الی یوم الدین».
در فهرست رضوی حاشیه ای بر حاشیه گرگانی بر شرح شمسیه کاتبی از شمس الدین محمد حنفی معرفی شده و در ج ۴ رضوی پس از معرفی نسخه ای از حاشیه باغنوی بر اثبات الواجب قدیم ش ۴۵۸، نسخه ای دیگر ش ۴۵۹ معرفی و مکرر شماره پیش دانسته شده این نسخه دیباچه ندارد. اما سطر آغاز موجود آن نقل شده نشان می دهد حاشیه تبریزی است نه باغنوی. مرحوم تنکابنی نیز نسخه ای فاقد دیباچه و ناقص از شرح حنفی را در دفتر ش ۲/ ۱۸۳۴ به خط خود نوشته و مولف آن را نشناخته. حنفی این شرح را به بزرگی ملقب به حبیب الله هدیه ساخته اما نام او را نیاورده و القاب فراوان برای او می شمارد: « و جعلتها هدیه لمحفل من کان عنده اشرف الخصائل ترویج قوانین العلوم و الفضائل و هو صاحب آیات الفطنه و الجلال و ناصب رایات المکرمه و الکمال، و جالس و ساده العز و الاقبال حارس طریق الافاده بالفضل و الافضال ناظم مناظم المله الزهراء عالم معالم الشریعه الغراء نظام مبانی الدوله الرفیعه قوام مدارج الحشمه المنیعه... الملقب من لسان الغیب به وفور محبه الاله بحبیب الله... ».
اثبات الواجب
/ جلال الدین محمد بن اسعد دوانی.
(ص ۲-۶۳)
1038747
۱۸۴۳
/
۲
ایران
کتابخانه٬ موزه و مرکز اسناد مجلس شورای اسلامی
20121022
MF
87856
a
Y
