عنوان

بررسی تکامل خاک در سطوح مختلف ژئومورفیک با استفاده از شاخص‌های مغناطیسی و غیر‌مغناطیسی در منطقه چالدران

شماره

پ۲۶۴۳۰

زبان متن نوشتاري يا گفتاري و مانند آن

per

عنوان اصلي

بررسی تکامل خاک در سطوح مختلف ژئومورفیک با استفاده از شاخص‌های مغناطیسی و غیر‌مغناطیسی در منطقه چالدران

نام نخستين پديدآور

اشرف ملکیان

نام ناشر، پخش کننده و غيره

کشاورزی

تاریخ نشرو بخش و غیره

۱۴۰۰

نام خاص و کميت اثر

۱۱۰ص.

مواد همراه اثر

سی دی

جزئيات پايان نامه و نوع درجه آن

دکتری

نظم درجات

مدیریت منابع خاک

زمان اعطا مدرک

۱۴۰۰/۰۶/۲۸

متن يادداشت

استفاده مطلوب و پایدار از خاک در صورتی امکان‌پذیر است که شناخت صحیح و کاملی از ویژگی¬های خاک و تکامل آن وجود داشته باشد. دانشمندان علوم خاك به¬منظور سازماندهی اطلاعات خاك و تعیین کمیت تکامل آن ، معادله¬های ریاضی و شاخص¬هاي مختلفی را توسعه داده¬اند. این تحقیق نیز به¬ منظور بررسی درجه تکامل خاک در سطوح مختلف ژئومورفیک با استفاده از شاخص‌های مغناطیسی و غیر‌مغناطیسی در منطقه چالدران انجام و 60 خاکرخ‌‌ در پنج سطح ژئومورفیک غالب منطقه شامل دشت آبرفتی، دشت دامنه‌ای، دشت سیلابی، پدیمنت پوشیده و مخروط‌افکنه، حفر و تشریح شد. سپس 9 خاکرخ‌‌ شاهد از خاک های مطالعه شده انتخاب و از افق¬های ژنتیکی آن ها جهت بررسی شاخص های مختلف تکامل خاک از جمله پذیرفتاری مغناطیسی (χlf)، پذیرفتاری مغناطیسی وابسته به فرکانس (χfd)، شکل‌های مختلف آهن (FeT، FeO و FeD)، شاخص‌های هوادیدگی (شاخص شیمیایی هوادیدگی (CIW)، شاخص شیمیایی تغییر (CIA) و پراکسی شیمیایی تغییر (CPA)) نمونه برداری گردید. نتایج بررسی ویژگی‌های فیزیکی و شیمیایی نشان داد که تجمع مواد آلی در افق‌های سطحی به علت کشت و کار صورت گرفته و زهکشی ضعیف و شیب کم در برخی از خاک‌‌‌ها وجود دارد. توزيع میزان شوری در خاک‌‌‌ها متغیر بوده و تغییرات آن کاملاً تابع شرايط زهکشی در منطقه می باشد. دامنه ظرفیت تبادل کاتیونی خاک‌ها در منطقه متغیر بوده و تغییرات واکنش خاک¬ها (pH)، درصد کربنات کلیسم معادل و درصد گچ در سطوح ژئومورفیک منطقه نیز تحت تأثیر مواد مادری و سطوح ژئومورفیک قرار داشت. همچنین نتایج نشان داد که مقادیر بالای χlf خاک¬ها تحت تأثیر سطوح ژئومورفیک منطقه و رسوب‌گذاری بوده و حداکثر مقدار آن در سطح ژئومورفیک دشت سیلابی و سپس یک روند کاهشی به ترتیب در مخروط افکنه، پدیمنت پوشیده، دشت آبرفتی و دشت دامنه‌ای مشاهده گردید. این یافته¬ها منطبق بر نتایج مطالعات انجام شده در خاک‌های انتی¬سول بوده و دامنه مقادیر χfd در نمونه‌های خاک مورد بررسی بین 50/3 – 07/0 درصد می باشد. در بیشتر افق¬های مورد مطالعه مقدار χfd کمتر از 2 درصد مشاهده شد. همچنین مطالعه ویژگی‌های مغناطیسی در منطقه نشان داد که ذرات فرو‌مغناطیس موجود در خاک‌های منطقه مطالعاتی، از نوع ذرات درشت چندحوزه¬ای (110< ميکرومتر) می¬باشد که از مواد مادری به ارث رسیده است. مطالعه شکل‌های مختلف آهن در منطقه نشان دادند که فرآیندهای فرسایشی و در پی آن رسوب‌گذاری، بیشترین نقش را در منطقه داشته¬ و غلظت بالای آهن و مقادیر χlf، به‌شدت تحت تأثیر مواد مادری، رسوبگذاری، فرآیندهای خاکسازی و موقعیت منظر اراضی می باشد، به‌گونه‌ای که بیشترین مقدار Feo/Fed و کمترین مقدار Feo/Fed در سطح ژئومورفیک دشت دامنه‌ای مشاهده می گردد. بعلاوه، نتایج آزمون همبستگی و آنالیز مؤلفه¬های اصلی (PCA) نشان داد که شکل¬های مختلف آهن (Fet، Feo و Fed) تحت تأثیر عوامل پدوژنیکی قرار دارند، هرچند که توزیع Feo تحت تأثیر هوازدگی کانی¬های سیلیکاته نیز می باشد و بخش قابل توجهی از Fet و بخش کوچکی از Fed تحت تأثیر هوازدگی کانی¬های غیرسیلیکاته حاوی آهن هستند. همچنین نتایج شاخص هاردن با روند تکاملی خاک ها در منطقه مطابقت داشته و روند افزایشی مقادیر آن به ترتیب برای خاک¬های انتی¬سول، اینسپتی¬سول، مالی سول و آلفی سول قابل طرح می باشد با این استثنا که در برخی خاکرخ¬ها مالی سول ها دارای مقادیر شاخص تکاملی بالاتری نسبت به آلفی¬سول¬ها بودند. به طور کلی آلفی¬سول¬های موجود در منطقه بالاترین مقادیر شاخص تکاملی را داشته و بیشتر آن¬ها دارای عمق پروفیلی زیادی بودند. نتایج مطالعات کانی‌شناسی نیز نشان داد که کانی‌های غالب منطقه شامل کلرایت، ایلایت و کائولینات می¬باشند که به‌صورت موروثی به خاک اضافه شده و کانی¬های‌ اسمکتایت نیز به‌دلیل شوری و تحت شرایط اقلیمی مرطوب و آبیاری در طی کشت، در برخی از خاکرخ¬ها مشاهده گردیدند. به طور کلی، شرايط پستي و بلندي، وضعيت زهكشي و كاربري اراضي، عوامل اصلي تأثيرگذار بر تكامل برخی از خاکرخ¬های منطقه مورد مطالعه بوده و اين موضوع باعث دسته¬بندی خاکرخ¬ها در رده انتی سول، اینسپتی سول، مالی سول، آلفی سول و ورتی سول شده است.

متن يادداشت

Abstract:Optimal and sustainable use of soil is possible if there is a correct and complete knowledge of soil characteristics and its evolution. Soil scientists have developed various mathematical equations and indices to organize soil information and quantify soil evolution. This study was performed to investigate the degree of soil evolution at different geomorphic surfaces using magnetic and non-magnetic indices in the Chaldoran region and 60 soil profiles in five predominant geomorphic surfaces of the region including; alluvial plain, piedmont, flood plain, covered pediment and alluvial fan was dug and explained . Then 9 control soil profiles were selected from the studied soils and from their genetic horizons to study various indices of soil evolution including; magnetic susceptibility (χlf), frequency-dependent magnetic susceptibility (χfd), various forms of iron, weathering indices (chemical index of weathering (CIW), chemical index of alteration (CIA), and chemical proxy of alteration (CPA) were sampled. The results of physical and chemical properties showed that the accumulation of organic matter in the surface horizons is due to cultivation and there is poor drainage and low slope in some soils. The distribution of salinity in soils is variable and its changes are completely dependent on drainage conditions in the region. The range of cation exchange capacity of soils varied in the region, and the soil pH changes, the percentage of calcium carbonate equivalent and the percentage of gypsum in the geomorphic surfaces of the region were affected by the parent materials and geomorphic surfaces. The results also showed that the high values of χlf of soils were affected by geomorphic surfaces and sedimentation and the maximum amount was observed in the geomorphic surface of floodplain and then a decreasing trend in alluvial fan, pediment covered, alluvial plain and slope plain, respectively, which these findings are consistent with the results of studies in Entisols. The range of χfd values in the studied soil samples was between 3.50 - 0.07% and in most of the studied horizons its value was less than 2%. Also, the study of magnetic properties in the study area showed that the ferromagnetic particles present in the soils of the study area are large multi-domain particles (>110 μm) that are inherited from the parent material. The study of different forms of iron in the region showed that erosion processes and subsequent sedimentation have the greatest role in the region and high concentrations of iron and χlf values are strongly influenced by parent materials, sedimentation, aquatic processes and Landscape position, so that the highest Feo / Fed and the lowest Feo / Fed values were observed in the piedmont geomorphic surface. In addition, the results of correlation test and principal component analysis (PCA) showed that different forms of iron (Fet, Feo and Fed) are affected by pedogenic factors, although the distribution of Feo is also affected by weathering of silicate minerals and a significant portion of Fet and a small portion of Fed are affected by weathering of non-silicate minerals containing iron. Also, the results of Harden index are consistent with the evolutionary trend of soils in the region and the increasing trend of its values can be projected for entisols, inceptisols, mollisols and alfisols, respectively, with the exception that in some mollisols had higher evolutionary index values than alfisols. In general, alfisols in the region had the highest values of evolutionary index and most of them had high profile depth. The results of mineralogical studies also showed that the predominant minerals in the region include chlorite, illite and kaolinate, which were inherited and added to the soil, and smectite minerals were observed in some soil due to salinity and wet climatic conditions and irrigation during cultivation.In general, relief conditions, drainage situation, and land use were the main factors affecting the development of soil profiles in the study area and this has led to the classification of soil profiles in the orders of Entisols, Inceptisols, Mollisols, Alfisols, and Vertisols.

عنوان گونه گون

Investigating the soil evolution in various geomorphic surfaces using magnetic and non-magnetic indices in Chaldoran region

عنصر شناسه اي

‏‏ ملکیان،

ساير عناصر نام

‏ اشرف

کد نقش

تهيه کننده

عنصر شناسه اي

‏جعفرزاده،

عنصر شناسه اي

اوستان،

عنصر شناسه اي

ثروتی،

ساير عناصر نام

‏ علي اصغر

ساير عناصر نام

‏ شاهین

ساير عناصر نام

‏ مسلم

تاريخ

استاد راهنما

تاريخ

استاد مشاور

تاريخ

استاد مشاور

عنصر شناسه اي

تبریز