طبرستان با سقوط ساسانیان به استقلال سیاسی رسید. این سرزمین با کوههای البرز که چون دیواری ستبر مانع هجوم و یورش بیگانگان بود، سالیان مدید با حفظ هویت ملی و مذهبی به حیات خود ادامه داد. بنیانگذار سلسلهی مستقل طبرستان، گیل گاوباره، ادعا داشت فرمانروایی طبرستان از جانب یزدگرد سوم به او عطا شده است و نسب خود را به جاماسب ژسر فیروز (پیروز) می رساند. با مرگ گیل، فرزندش دابویه به حکومت طبرستان رسید. دابویه سلسلهای را بنیان گذارد که از ۲۲ تا ۱۴۴ هجری (۳۲۴ - ۷۶۱) ادامه یافت. از دابویه سکهای در دست نیست، ولی از فرزند وی به نام فرخان سکه ضرب شده است که شباهت زیادی به سکههای ساسانی به خصوص خسرو دوم و یزدگرد سوم دارد. این دوره از محققان عصر نوین ساسانی مینامند چرا که رسوم ساسانیان ادامه مییابد و آئین زرتشت همچنان برقرار است. سکههای فرخان جزء در وزن و اندازه و سال و محل ضرب تفاوت چندانی با سکههای اخرین شهریاران ساسانی ندارد. در جلوی تاج یک گنگرهی کوچک یا برجستگی است که دو بال گشوده وجود دارد و بین بالهای عمودی و پرهای مایلV شکل ، هلال ماه و ستارهی شش پر جای گرفته است. بالها با جفتی از پرها آراسته شده که نماد خدای پیروزی (ورثرغنه، ایزد بهرام یا خدای آتش) است. یکی از تجسمات ب ورثرغنه یا ایزد بهرام پرندهای بزرگ و تیز پرواز است و در میان ایرانیان قدیم، پر پرندهی تیز پرواز با احساسی ترسی آمیخته با خرافات همراه بوه است، پر این پرنده انسان را حفظ می کند و برای او نیک بختی و فره می آورد. هلال ماه و ستاره نمادی از خدایان زرتشتی آناهیتا و تیشتر است. بر پشت سکه در وسط نقش آتشدان با دو نگهبان روحانی و سربند مخصوص خودنمائی می نماید. بالای آتشدان شعلههای آتش به شکل خوشهی انگور و دانههای آن تصویر شده است. شمشیر یا وسیلهی رزمی نگهبانان به اعتقاد برخی محققان برسم یا عصای مقدس است. حاشیهی بیرونی سکه با نقش هلال مه و ستاره به چهار قسمت تقسم و مابین هر کدام، نقش گروهی متشکل از سه قطعه مروارید به شکل مثلث قرار دارد. این سه نقطه شاید بیانگر پیام دین زرتشت یعنی کردار نیک، گفتار نیک و پندار نیک است. نقش و منقور بر سکهها که به اشکال متنوع و در قسمتهای مختلف به نمایش در آمده است، قطعا دارای پیام و محتوای فراتر از آنچه خود را مینمایاند، است. بررسی و تحلیل پیامها و اهداف و باورهائی که خود را در پشت این نقشو به ظاهر ساده پنهان کرده، بخشی از گفتار این پژوهش است. نقوش و نوشتههائی که در جای جای سکه خودنمائی میکند، حکایتها و سخنها با مخاطب دارد و تنها با کمی درایت میتوان به اسرار آنها پی برد که ریشه در گذشتههای دور دارد. نقوشی چون هلال ماه و ستاره بر سکه های دورهی اشکانی و به شکل کامل تر بر سکههای ساسانی در طول حیات سیاسی این سلسلهها پیدا است. بررسی پیشینهی پیدائی این گونه نقوش و محتوای آنها از دیگر سخنهای این تحقیق است.
ترجمه
پديدآور
مجید حاجیتبار
عنوان قراردادی
عنوان قراردادي
تجلی مذهب بر سکههای طبرستان در قرون اول و دوم هجری
نام شخص به منزله سر شناسه - (مسئولیت معنوی درجه اول )