عنوان

ترجمه رساله حدود لایحه سی [منبع الکترونیکی]

شماره

۱۰۰۱۷۰۴

زبان متن نوشتاري يا گفتاري و مانند آن

per

عنوان اصلي

ترجمه رساله حدود لایحه سی [منبع الکترونیکی]

نام نخستين پديدآور

/درویش پاشا

نام خاص و کميت اثر

۱ دی وی دی رام؛ ۳/۴ ۴ in.

ساير جزييات

مشخصات فیزیکی: ۹۲گ، ۱۹س، اندازه سطور: ۱۰۵×۱۷۲ ؛قطع:۱۷۵×۲۱۸. نوع و درجه خط:تحریری مایل به شکسته نستعلیق. تزئینات متن:ــ نوع کاغذ:دفتر خط‌دار جدید نوع و تز ئینات جلد:گالینگور یک‌لا

متن يادداشت

ملزومات سیستم: Microsoft Office Picture Manager. این لوح فشرده حاوی فایل های نسخه خطی «ترجمه رساله حدود لایحه سی » از درویش میرزا است. کاتب این نسخه خطی: جهانگیر بن محب‌علی حسینی مرندی تبریزی، ملقب به ناظم‌الملک، و متخلص به ضیائی، قرن ۱۴ق.

متن يادداشت

آغاز:بند اول محمره یک قریه ایست شامل یکصد و پنجاه خانوار عرب و محاط با قلعه مربع الشکل بنا شده از خاک که هر ضلع آن شش صد قدم است و این قلعه بفاصله هشت ساعت از بصره یعنی در طرف جنوب آن واقع شده و در یمین رودخانه کارون است که از خوزستان ایران آمده بشط العرب میریزد ...انجام:... بند ۱۲۳ ... اینهم منوط بر این است که رسومات ئیلاقیه و قشلاقیه عشایر طرفین که مجبور بآمد و رفت ئیلاق و قشلاق یکدیگر هستند به تحت یک قانونی آمده در وقت و موقع اخذ و دریافت شود لزوما بعرض مراتب مبادرت شد

متن يادداشت

خصوصیات سند موجود: حواشی اوراق:میرزا جهانگیرخان ضیایی در ابتدای نسخه دو غزل از اشعار خود را نوشته است. یادداشت‌های حاشیه‌ای نویسنده در حاشیه نوشته شده است.یادداشت های مربوط به نسخه :‏‫نامه‌ها و رسیدهایی مربوط به ناظم‌الملک مورخ ۱۴ ذی‌حجه ۱۳۲۳ با مهر بیضوی عبدالحسین ۱۳۱۱، و در ارتباط با قرضی به مبلغ یکصد و چهل و هفت تومان از حاج میرزا علی آقا صراف مورخ ۱۱ ذی‌حجه ۱۳۲۹ ضمیمه نسخه است. این نامه‌ها نشان می‌دهد این نسخه، نسخه شخصی میرزا جهانگیرخان ضیایی است. نسخه بررسی شده .لکه‌های قهوه‌ای، آسیب‌دیدگی رویه جلد دارد. متن ترکی عثمانی این کتاب با عنوان رساله حدود لایحه سی به سال ۱۲۸۷ق در استانبول به چاپ رسیده است.

متن يادداشت

‏‫رساله‌ای در تعیین حدود مرزهای ایران و عثمانی در صدو بیست و سه بند است. این رساله را درویش پاشا از فرماندهان ارتش عثمانی، و نماینده این دولت در هیات تحدید و تعیین مرزهای ایران و عثمانی، با همکاری خورشید‌پاشا به زبان ترکی عثمانی با عنوان «رساله حدود لایحه سی» (تحدید حدود) نوشته است. در این رساله مطالب زیادی در خصوص مناطق سر‌حدی به ویژه مناطق مورد اختلاف دو کشور، و نیز ایلات و عشایر سرحدی بیان شده است. این رساله بسیار جانبدارانه نو شته شده، و درویش پاشا سعی کرده است تا با تحریف مسائل و حوادث، حقایق را وارونه جلوه دهد. ( ابوالحسنی، جواد، گزیده کتاب‌شناسی تاریخ مناسبات ایران و عثمانی در دوره قاجار، ص۱۱۷)، نماینده ایران در این هیات، میرزا سید‌جعفر‌خان مهندس‌باشی حسینی، معروف به مشیرالدوله(د:۱۲۷۹ق)، سفیر ایران در دربار عثمانی از ۱۲۵۲ تا ۱۲۵۹ق است. مشیرالدوله گزارش ماموریت خود را در رساله‌ای با عنوان «رساله تحقیقات سرحدیه » گردآورده است. او در این رساله از دولت عثمانی با عنوان (دولت فرصت‌جو و ابن‌الوقت) یاد کرده که به وکیل خود درویش پاشا دستور می‌دهد با تطمیع و تهدید مردم، بخش‌هایی از مناطق مرزی ایران را تصرف و علایمی را به عنوان علامت خط سرحد بنا کند. در این هیات دو دولت واسطه روس و انگلستان بر امر تعیین حدود نظارت می‌کردند. هسته اولیه این هیات پس از امضای معاهده دوم مرزی میان ایران و عثمانی (ارزنة الروم) در ۱۶ جمادی الثانی ۱۲۶۳ ق، میان سلطان عبدالمجید و محمدشاه قاجار شکل گرفت. به موجب فقره سوم این پیمان، مهندسان و مأموران دو دولت می‌بایست برای تعیین خطوط سرحدی از دو پایتخت حرکت کنند. اما کار اجرایی آن عملا از دومین سال سلطنت ناصرالدین‌شاه، یعنی اوایل سال ۱۲۶۵ق، تا اواسط سال ۱۲۷۱ق به طول کشید. (همان، ص۱۱۵؛ مشیری، محمد، رساله تحقیقات سرحدیه، یک سند تاریخی و معتبر در باره حقوق حاکمیت ایران در شط العرب، بخش ۱-۴). بنابراین این دو رساله تحدید حدود درویش پاشا و مشیرالدوله، در طول همین سال‌ها فراهم آمده است. نسخه حاضر ترجمه فارسی رساله درویش‌پاشا است. ظاهرا این رساله توسط ناظم‌الملک به فارسی برگردانده و نوشته شده است. در ابتدای این رساله توضیح کوتاهی درباره آن نوشته است. او تاریخ ماموریت درویش پاشا را از سال ۱۲۶۶ق و به مدت چهار سال ذکر کرده است: «درویش پاشا در تاریخ ۱۲۶۶ از طرف دولت علیه عثمانی بجهة تحدید حدود ایران مامور شده و قریب چهار سال در ماموریت خود باقی بوده است مشارالیه یادداشتی در عرض مدت مذکوره در ضمن ۱۲۳ بند بقلم آورده بدولت خود تقدیم نموده است که همان یادداشت در مطبعه عامره اسلامبول بطبع رسیده است. این یادداشت بعقیده خود نتیجه معلومات و اطلاعاتی است که مشارالیه از عهدنامهای قدیم و اسناد ملکی و از وقف‌نامه های راجعه باراضی و امکنه واقعه در طول خط حدود از ابتدا تا انتها و از احوالات ایلات و عشایر ساکنین خط حدود و از اغتشاشات و اختلافاتی که بین آنها ظهور و بروز کرده استنباط نموده است.» نویسنده در توضیح برخی مطالب، یادداشت هایی به صورت حاشیه نویسی نوشته است.

عنصر شناسه ای

اختلاف مرزی

موضوع مستند نشده

عثمانی-- اختلاف مرزی با ایران

موضوع مستند نشده

عثمانی-- مرزها-- ایران

موضوع مستند نشده

م‍ع‍اه‍ده‌ ارزروم‌

موضوع مستند نشده

ایران -- مرزها -- ترکیه -- تاریخ -- ام‍پراتوری عثمانی، ۱۲۸۸ - ۱۹۱۸م.

موضوع مستند نشده

ترکیه -- تاریخ -- امپراتوری عثمانی، ۱۲۸۸ - ۱۹۱۸م. -- مرز‌ها -- ایران

موضوع مستند نشده

ایران-- اختلاف مرزی با عثمانی

موضوع مستند نشده

ایران -- مرزها -- عراق

موضوع مستند نشده

ایران -- تاریخ -- قاجاریان، ۱۱۹۳ - ۱۳۴۴ق. -- دخالت خارجی