علل پیدایش مکتب های کلامی( تعصب عربی، اختلاف در رهبری، همزیستی مسلمانان با پیروان ادیان دیگر، ترجمه کتب فلسفی، مطرح کردن مباحث اعتقادی، قصه گویی، گرایش های حزبی، جلوگیری از تدوین و نشر حدیث پیامبر، برخورد فرهنگی مسلمانان و پیروان ادیان دیگر و...)؛ راههای نفوذ اندیشه های بیگانه( مراکز فرهنگی، عقاید یهودی که د رجهان اسلام نفوذ کر؛ علل پیدایش فرقه های کلامی (ریاست طلبی، انگیزه های مادی، تحریف احادیث)، فرقه های کلامی موجود در عصر امام رضا (ع) (واقفه، معتزله)، محور مناظرات معتزله با امام رضا، مناظره با اهل حدیث، مناظرات بصره از مباحثی هستند که در این رساله بررسی شده اند.