عزت نفس یکی از هیجانهای مثبت در وجود آدمی است، که بر اندیشه، احساس و رفتار انسان اثر می گذارد. مفهوم عزت نفس در قرآن و حدیث با واژه های گوناگونی مانند: کرامت نفس، اعتماد به نفس، معرفت نفس و .. به کار رفته است. عزت نفس در زمینه ها و بسترهایی می روید که بدون تأمین بایسته این بسترها هرگز پایدار نخواهد بود. عزت نفس تبلوری است از نگاه ارزشمند انسان به خود، خدا و جهان هستی و ارتباط بین آنها، لذا فرایند شکل گیری عزت نفس آدمی تنها زمانی میسر است که باورها و نگرشها و اعتقادات او بر پایه ایدئولوژی و جهان بینی صحیح استوار باشد، تا با هدفمند کردن انسان او را به اوج عزت رساند. آنچه از آموزه های دین بدست می آید، می رساند که دین اسلام بر ایجاد زمنه و عوامل عزت و کرامت نفس و زدودن عوامل ذلت نفس تأکید می کند و توجهی عمیق به این نیاز روانی، بلکه هدف آفرینش دارد. از مهمترین عنصرهای تشکیل دهنده شخصیت عزیزالنفس، می توان به چگونگی بینش وی نسبت به هستی نام برد. همچنین، اطاعت و بندگی، توکل، قناعت، قطع امید کردن از مردم، تقوا، ایمان و .. در بدست آوردن و افزایش کرامت نفس نقش مؤثری ایفا می کند و اسلام نیز بر ایجاد این زمینه ها تأکید دارد. آنچه از گذاره های دینی درباره ستایش کرامت نفس و نکوهش ذلت نفس وارد شده است، همه در راستای مشخص کردن جایگاه والای عزت نفس مثبت و پرهیز داشتن از عزت نفس منفی ( نازل) است. البته نباید مفهوم خشوع و ذلت در برابر پروردگار و نیز مفاهیمی چون تواضع و احترام در برابر بندگان خدا را، از مفهوم عام عزت نفس بیگانه انگاشت.