عنوان

تهافت التهافت

زبان متن نوشتاري يا گفتاري و مانند آن

Arabic

عنوان اصلي

تهافت التهافت

نام نخستين پديدآور

محمد بن احمد ابن رشد؛ محقق: سلیمان دنیا

نام ناشر، پخش کننده و غيره

دارالمعارف

متن يادداشت

«تهافت التهافت» از بزرگترین آثار کلامی – فلسفی ابن رشد به عربی است و جوابیه ای به «تهافت الفلاسفة» که در آن به بیان پریشان گویی و تناقض آرای حکما پرداخته شده بود و در بیست مسئله ادله آنان را نقد و بررسی کرده است. ابن رشد کتاب «تهافت التهافت» را در پاسخ به «تهافت الفلاسفة» غزالی به رشته تحریر درآورده است، تا نشان دهد که بیشتر آنچه غزالی در کتابش آورده است از ارزش تصدیقی و اقناعی برخوردارند و به مرتبه یقین و برهان نمی‌ رسند. غزالی در بیست مسأله بر فلاسفه خرده گرفته در سه مورد حکم به تکفیر ایشان داده است. ابن‌ رشد یک به یک این مسائل را طرح کرده و به مقابله با غزالی رفته است. او فحاشی‌ های غزالی را با فحاشی پاسخ داده، اما آنجا که پای انتقاد و استدلال در میان است در بسیاری موارد به غزالی حق داده است و ابن‌ سینا را به کج‌ فهمی متهم کرده است. به نظر او کتاب غزالی مباحث الهی را از محل ویژه خویش به در آورده و برای غیر اهل آن عرضه کرده است. همین امر باعث شده است که این مباحث حالت برهانی خود را از دست بدهند، و به‌ صورت سخنانی جدلی و خطابی درآیند. از اینجاست که او نه گزارش غزالی را از دیدگاه‌ های فیلسوفان می‌ پسندد و نه انتقاد او را از آنها. مسائل بیست گانه ای که غزالی به نظر خود به فیلسوفان خرده گرفته و ابن رشد آنها را رد کرده می توان این گونه تقسیم کرد: 1- اتصال خدا با عالم: شامل چهار مسئله اول کتاب (قدم عالم - ابدیت عالم و زمان – خدا فاعل و صانع عالم است - عجز فیلسوفان از اثبات وجود صانع) 2- یگانگی خدا و عجز فیلسوفان از اثبات آن (مسئله پنجم) 3- صفات خدا (از مسئله ششم تا دوازدهم را در بر می گیرد) 4- علم خدا به جزئیات (مسئله سیزدهم) 5- مسائل فلکی و طبیعی (از مسئله چهاردهم تا شانزدهم) 6- سببیت (مسئله هفدهم) 7- نفس انسانی (مسئله هجدهم و نوزدهم) 8- بعث اجساد و حشر ارواح (مسئله بیستم) ابن رشد از روش جدلی که در عهد موحدین شایع بود تاثیر پذیرفت و آن را به بهترین صورت در کتابش به کار برد. وی در ردیات خود بر غزالی به مسائلی که درباره قدم و ابدیت آن و نیز زمان، مکان، حرکت، وجود خالق و علم و ماهیت و صفات او، روان بشری و جوهر آن، عالم بالا و اجرام و افلاک آن و حشر موجودات است، می پردازد.

عنصر شناسه ای

فلسفه اسلامی;علم کلام;

تقسیم فرعی موضوعی

خداشناسی;تناقض گویی;معرفت فلسفی;اندیشه های فلسفی;تکفیر فلاسفه;دفاعیه، ردیه و پاسخ به شبهات;فلسفه و دین;نقد فلسفی;آراء فلسفی - کلامی;فلسفه و اسلام;عقل و ایمان;معاد شناسی;آرای فلسفی;

مشخصه منبع قراردادي

نوع ماده

کتاب; نقد دیدگاه و آثار(دفاعیه، ردیه و پاسخ به شبهات);