بررسی عوامل شکل گیری حرکت کلامی در عصر امام رضا (ع) است. نویسنده در این پایان نامه ابتدا به علم کلام و شناخت اجمالی فرقه های کلامی در عصر امام رضا (ع) اشاره دارد. آنگاه از عوامل نهضت کلامی امام رضا یاد می کند و در ادامه نمونه هایی از احتجاجات و مناظرات کلامی آن حضرت را با واقفیه، فطحیه، معتزله، یهود و نصارا مطرح می سازد. وی عوامل شکل گیری نهضت کلامی امام رضا (ع) را در موارد ذیل جستجو می کند: 1- علایق و اغراض سیاسی مأمون در جهت تحکیم پایه های حکومت خود و فائق آمدن بر مشکلات جاری و مشروع جلوه دادن خلافت خود، 2- روحیه علم دوستی مأمون و یا تظاهر به آن، که تا حدی ناشی از احساس سرشکستگی وی در برابر برادرش امین بود، 3- ترجمه کتب یونانی و ایرانی که سهم زیادی در ایجاد انحرافات فکری و زیر سؤال بردن تعالیم اسلام داشت، 4- آشفتگی و تشتت فکری که بخشی از آن نتیجه عامل پیشین و بخشی از آن ناشی از سوء استفاده افراد مغرض از فرصت هایی چون محبوس بودن امام کاظم (ع) و یا عدم معرفی صریح امام بعدی توسط امام صادق (ع) بود